|
( Celle Celalühü ) Allah, bildiğimiz ve bilmediğimiz , görebildiğimiz ve de göremediğimiz bütün alemlerin ve din gününün sahibi olan , kainatı yaratıp yöneten tüm övgülere ve ibadet edilmeye tek layık olan Yüceler Yücesi Rabbimizin, 99 isminin özelliklerini kendisinde toplayan en kapsamlı ve özel adıdır. Allah c.c Bu isim sadece Cenab-ı Hakk'ın zatına mahsus olup, baska hiçbir varlığa isim olmamıştır. Hiçbir dilde tam
Bakara suresi (2) 255: Allah! Ondan baska ilah yoktur... İsminin başındaki hemde kaldırlırsa ''lillahi'' olur. Bu da Allah için Allaha ait demektir.
Bakara suresi (2) 284: Göklerde ne var , yerde ne var hepsi Allahındır... Allah ismindeki birinci ''elif'' ve ''lam'' kaldırlırsa ''lehû'' olur . buda ''O''nun demektir.
Bakara suresi (2) 255 : ''... Göklerde ve yerde ne varsa hepsi O'nundur...'' Lafza-i Celaldeki ikinci ''lam'' da kaldırlırsa sadece ''he'' harfi kalırsa ki . Zatı Kibriyaya delalet eder: Hû...
Daha enteresab olan bir hususda ''he'' harfinin mahrecinin yani çıkış yerinin göğüs kafesi ve ciğeler oluşudur! buna göre , nefes almakta olan her canlı, inansa da inanmasa da , her nefes alışında ''HÛ'' demekte ve Allahı zikretmektedir. Bilsede bilmesede , her canlı nefes alıp verdikçe Yaradanı zikretmektedir. Yani ''ölüm'' Allahı zikretmenin son noktasıdır... ''Yaşamak'' ise Allahı anmak her an Allah ile beraber olmak demektir.. ER-RAHMAN (Celle Celalühü) Er-Rahman, dünyada iyide olsa kötüde olsa mü'minde olsa kafirde olsa , hiç bir ayırım yapmadan nimetini bütün kullarına veren hepsine karşı sonsuz merhametini gösteren zatın ismidir. Er-Rahman, bağışlayan esirgeyen ahirette merhametini nimetlerini sadece mü'min kullarına haşretden zatın ismidir. Yüce Allah'ın bu iki ismini tam anlamıyla kavrayabilmek için, önce özellikle ilahi rahmetin boyutlarını bilmek lazımdır dostlar! ''Rahmet'' bağışlama , acıma , şefkat ve ihsan anlamı taşır. Peygamber Efendimiz s.a.v Allah Tealanın rahmetini şöyle anlatır bize: ''Şüphesiz Allah'ın yüz rahmeti vardır. İşte onlardan bir rahmet vardır ki mahlukatı kendi aralarında birbirlerine onunla acırlar. Doksan dokuzu kıyamet günü içindir.'' (Müslim Tevbe20 )
'' Rahmet'i düşünüp tefekkür ederken , beynimizin sınırlarını sadece bu yüzden bir orandaki rahmet için zorlamaktayız dostlar. Kavrayabildiklerimizi toplayıp onun yüz katını düşünerek de ,o dehşetli kıyamet gününde , kullarını sarmalayacak olan o engin rahmet deryasına ulaşabiliriz. Kainata tefekkürle bakan her göz yaratılmış herşeye nakış nakış ''merhamet'' işlendiğini görür. Kasas suresi (28) 73: '' Rahmetinden dolayı, Allah geceyi ve gündüzü yarattıki geceleyin dinlenesiniz gündüz ise onun lutüf ve kereminden rızkınızı arayasınız. Umulurki şükredersiniz.'' Şu sonsuz kainatı birbirine çarpmadan her biri apayrı ihtiyaçlar içinde olan , binbir çeşit hayvan ve bitki türünün hiç birini unutmayıp muhteşem bir nizamla koruyan sevk ve idare eden türeten ve yayan yine O, ilahi rahmetiyledir... Bir dalda minicik bir kuş, gagasındaki solucanı o rahmetle koyar yavrusnun ağzına! Bir küçük tavuk civcivlerini o rahmetle alır kanatlarının altına! ''Yırtıcı'' bir hayvan da olsa aslan yavrusunu özenle yalayarak temizlerken o rahmetinin eserini sergiler gören gözlere!... Ağaçlar o rahmet meyvere durur. Başaklar o rahmetin tecellisi ile ürün verir, çiçekler renk ve koku cümbüşüyle raks eder dünya sahnesinde, o rahmet sebebiyle.
Er-Rahim Rahîm; pek çok merhamet edici, verdiği nimetleri iyi kullananları daha büyük nimetler vermek suretiyle mükâfâtlandırıcı anlamındadır. Rahmân ve rahîm, rahmet kökünden türemiştir. İkisi de Allah’ın engin merhamet ve şefkatini bildirir. Ancak aralarında şöyle bir fark vardır: Rahmân ismi dünyada mü’min kâfir herkesi kuşatmışken, rahîm, sadece inananlara mahsustur. Bu bakımdan Allah, âhirette sadece mü’minlere rahmet ederek, onları cennetine koyacaktır. Rahmân ve rahîm isimleri iki türlü rahmet ifâde eder. Rahmân isminin ifâde ettiği rahmet, hiçbir şarta, kesbe ve irâdeye bağlı olmayarak bahşolunan rahmettir. Bu bütün yaratıkları kapsayan bir rahmettir. Bunda çalışan çalışmayan, itaatli suçlu, inançlı inançsız ayırımı yoktur. Rahîm isminin ifâde ettiği rahmet ise, Rahmân’ın lütfu olan rahmeti iyiye kullanarak çalışanlara bir mükâfât olmak üzere verilen rahmettir. Bu, en az bire ondur. Çalışanın samimiyetine göre yedi yüz katına ve hatta daha fazla katlara çıkabilir. Elbette çalışanla çalışmayan bir olmaz. El-Melik Melik; görülen ve görülmeyen bütün âlemlerin, bütün kâinatın tek sahibi ve mutlak surette tek hükümdârı demektir. Kendisine ibâdet edilmeye yegâne lâyık olan O’dur. O’nun istediği olur, istemediği olmaz. O, bir şeyin olmasını isterse, sadece “ol” der, o da derhal olur. Olmasını istemediği hiçbir şey de asla varlık sahasına çıkamaz. Bütün evren, yaratılmış olan her şey, mükemmel bir düzen içerisinde işlemektedir. Asla bir başı boşluk ve düzensizlik yoktur. Bütün idâre tek bir yerden geliyor. O Allah, dünya ve âhiret hayatındaki her şeye gerçek anlamda ve kayıtsız şartsız hâkim ve mâlik olan ve dilediği gibi tasarrufta bulunandır. El-Kuddüs Kuddûs; hatadan, gafletten, âcizlikten, her türlü eksiklikten uzak, bütün kemâl sıfatları üzerinde toplamış, bütün övgülerin üstünde olan demektir. Her türlü ayıptan, kusurdan ve ihtiyaçtan uzak olan, her türlü hayır ve bereketin kaynağı olan mübarek zât demektir. Her türlü eksiklikten, lekeden, pastan, kirden son derece temiz demektir. Cenab-ı Hak buyuruyor: “Göklerde ve yerde olanların tümü, Melik; Kuddüs; Aziz; Hakim olan Allah’ı tesbih eder.” (Cuma,1 ) “O Allah ki, O’ndan başka ilah yoktur. Melik’tir; Kuddûs’tur; Selam’dır; Mü’min’dir; Müheymin’dir; Aziz’dir; Cebbar’dır; Mütekebbir’dir. Allah, (müşriklerin) şirk kostuklarından çok yücedir.” Haşr Süresi: 23.Ayet… O, zatına yakışmayan her şeyden münezzeh, bütün vasıflarda en mükemmel, tahdid ve tasvire sığmayan, öğülmeye layık kemal, fazilet ve güzellik sıfatları kendinde olan Allah’tır. Kuddus ismi çok temiz ve çok pak manasına gelmektedir.O’nda hiç bir noksanlık bulmak mümkün olamaz.Ama;Kullar hata yapma sıfatına haizdir.Kullar hata yapar. Mevla ise hata yapmaktan münezzehtir. Çirkin şeylerden uzaktır ve insanlarda beliren bütün beşeri sıfatlardan münezzehtir. Es-Selam Selâm; her türlü eksiklikten, ayıptan, kusurdan, yaratılmışlara özgü değişim ve yok oluştan münezzeh ve sâlim olan; kullarını her türlü kötülüklerden, tehlikelerden selâmete çıkaran; Cennetteki kullarına selam veren demektir. Allah, gerek dünyada, gerekse âhirette tehlikeye düşen kullarını tehlikelerden kurtarıp selamete çıkarandır. Hz. Peygamber, her namazdan sonra; “Allah’ım! Sen’sin selâm ve Sen’dendir selâm!” buyurmuştur. Selâm, Esmâ-i Hüsnâ’dan biri olduğu için Müslüman olmayanlara bu lafızla selam verilmez. Müslüman olmayanlar, dua ve esenlik dileği olan “selâm”ı hak etmemişlerdir. El-Mü’min Mahlukatı korkulardan emin kılan ve onları güven içinde yaşatan, Kullarına vadinde, verdiği sözde sadık olan, kalplere iman nurunu veren ve onları mümin yapan, her türlü korkudan kurtarıp, güvenliğe kavuşturan. Eman ve emniyet sahibi anlamına gelmektedir. Allah’ın kullarına en büyük nimetlerinden biri, îmândır. Diğeri, emniyettir. İnsan; canı, malı, ırzı, namusu için her zaman bir endişe ve korku içinde kalsaydı, bu ne büyük bir azap olurdu. Bu isim bir kulda tecellî edince, o kulun kalbine imân iyice yerleşir. O, güvenilir biri olur. Allah Teâlâ, mü’min isminin bir tecellisi olarak inananları korkulardan güvende kılıyor. El-Müheymin Müheymin; kâinatın bütün işlerini gözetleyip yöneten; bütün yaratıklarını gözetip koruyan; korkulardan emin kılan demektir. Yine kullarına asla zulmetmeyen; her söylediği ve yaptığına güvenilen; bütün kullarını hükmü altına alan; olup biten her şeyden haberdâr olan ve Peygamberi’ne indirdiği vahyin doğruluğuna tanıklık eden; kullarını dâimâ gözetim altında bulunduran; mü’minlere güven, sevgi ve huzur veren demektir. Kuran'ın İçinde El-Müheymin Esması Geçen Ayetler: Allah’tan başka ilah yoktur. O mülkünde dilediği gibi tasarruf edendir, Kuddüs’tür, Selam’dır, O Müheymin’dir, kudreti daima üstündür, dilediğini yaptırandır, büyüklük ve yücelik ona aittir. O müşriklerin şirk koştuklarından münezzehtir. Haşr 59 O yeri, göğü altı günde yarattı. Sonra arşın üzerinde hükümran oldu. Yere gireni ve çıkanı, göğe gireni ve çıkanı bilir. Siz nerede olsanız sizinle birliktedir. Allah tüm yaptıklarınızı görür. Hadid 57 El-Aziz Azîz; yenilmesi mümkün olmayan gâlip; dengi ve benzeri bulunmayacak şekilde değerli ve şerefli; güçlü ve yenilmez demektir. Allah Teâlâ yegâne güç ve kuvvet sahibi olan mutlak gâliptir. O’nu âciz bırakacak hiç bir güç yoktur. Dilediğini izzetli, şerefli ve üstün kılar. Kuran'ın İçinde El-Azîz Esması Geçen Ayetler: İhlâs sûresi (112), 4: “Kimse O’nun dengi değildir.” Ve O, dilediğine, dilediği an “ol” deyip, oldurandır dostlar! Bürûc sûresi (85), 16: “O, dilediğini yapandır.” Âl-i İmrân sûresi (3), 26: “De ki: “Ey mülkün sahibi Allah’ım! Sen mülkü dilediğine verirsin, dilediğinden de onu çeker alırsın, dilediğini aziz edersin, dilediğini zelil edersin. Hayır, Senin elindedir. Muhakkak ki, Sen her şeye kâdirsin.” İbrâhîm sûresi (14), 1: “Elif, Lâm, Râ. Bu Kur’ân öyle büyük bir kitaptır ki, insanları Rablerinin izni ile karanlıklardan aydınlığa, her şeye galip ve hamde lâyık olan Allah’ın yoluna çıkarman için onu sana indirdik.” Şuarâ sûresi (26), 217, 218: “Sen O, mutlak galip (Azîz) ve engin merhamet sahibine güvenip dayan. O ki, (gece namaza) kalktığın zaman seni görüyor. Şuarâ sûresi (26), 220: “Çünkü, her şeyi işiten ve her şeyi bilen O’dur.” Yûnus sûresi (10), 65: “(Habibim)! Onların lafları seni üzmesin. Çünkü şan ve şeref bütünüyle Allah’ındır. O her şeyi işitendir, hepsini bilendir.” Münâfikûn sûresi (63), 8: “Diyorlar ki: “Andolsun, eğer Medine’ye dönersek, daha üstün olan, daha alçak olanı oradan mutlaka çıkaracaktır.” Üstünlük, ancak Allah’a, O’nun elçisine ve mü’minlere mahsustur. Fakat münafıklar bilmezler.” El-Cabbar Cebbâr; dilediğini her durumda gerçekleştiren; istediğini zorla yaptırmaya muktedir olan; yaratılmışların halini iyileştiren; parçalanmış, dağılmış ve bozulmuş olanı düzeltip onaran; her şeyi tasarrufu altına alan demektir. Allah Teâlâ, kırılanları onarır, eksikleri tamamlar, her türlü perişanlıkları düzeltir, yoluna koyar. “Ya Cebbâr” ism-i şerifini vird edinen kimsenin emir ve isteklerine karşı konulmaz. Sözü dinlenen, sevilen, sayılan, yardım edilen ve yardım istenen, umulan, ümit edilen bir kimse haline gelir. Eğer bu ismi bir doktor veya bir sağlıkçı kendisine vird edinse, tedavi ettiği hastalar üzerinde daha çabuk neticeye ulaşır. Kuran'ın İçinde El-Cebbâr Esması Geçen Ayetler: Mâide Suresi 22. Ayet : Dediler ki, “Ey Mûsâ! Şüphesiz orada zorba bir kavim var. Muhakkak ki biz, onlar oradan çıkıncaya kadar asla oraya girmeyiz. Eğer oradan çıkarlarsa, o zaman elbette biz oraya gireriz.” Hûd Suresi 59. Ayet : Ve işte Ad kavmi, Rab’lerinin âyetlerini bilerek inkâr ettiler ve O’nun resûllerine asi oldular (isyan ettiler). Ve azgın zorbaların hepsinin emrine tâbî oldular. İbrâhîm Suresi 15. Ayet : Ve (Resûller) fetih istediler ve bütün zorba inatçılar kaybettiler. Meryem Suresi 14. Ayet : Anne ve babasına karşı birr sahibiydi. Ve o, asi, cebbar değildi. Meryem Suresi 32. Ayet : Ve anneme karşı birr sahibi olmayı (emretti). Ve beni, cebbar (zorba) şâkî kılmadı (yapmadı). Şuarâ Suresi 130. Ayet : Ve yakaladığınız zaman cebirle (zorbalıkla) yakaladınız (zulmettiniz). Kasas Suresi 19. Ayet : Böylece ikisinin de düşmanı olan adamı yakalamak istediği zaman: “Ey Musa! Dün öldürdüğün kişi gibi beni de öldürmek mi istiyorsun? Eğer (öldürmek) istiyorsan, o taktirde sen yeryüzünde sadece bir zorba olursun. Ve sen, barıştıranlardan olmak istemiyorsun.” dedi. Mu’min Suresi 35. Ayet : Onlar kendilerine bir sultan (bir delil) gelmediği halde, Allah’ın âyetleri hakkında mücâdele ederler. Gadap, Allah’ın ve âmenû olanların (Allah’a ulaşmayı dileyenlerin) indinde büyük oldu. Allah bütün zorba mütekebbirlerin kalbinin üzerini işte böyle tabeder (açılmamak üzere mühürler). Kaf Suresi 45. Ayet : Onların ne söylediklerini, en iyi Biz biliriz. Ve sen onların üzerine, cabbar (zorlayıcı) değilsin. Öyleyse Benim vaadimden (vaadettiğim cezadan, azaptan) korkanları Kur’ân ile ikaz et. Haşr Suresi 23. Ayet : O Allah ki; O’ndan başka İlâh yoktur, Melik’tir (hükümrandır), Kuddüs’tür (mukaddestir), Selâm’dır (selâmete erdirendir), Mü’mindir (emniyet verendir), Müheymin’dir (koruyup gözetendir), Azîz’dir (yücedir), Cabbar’dır (cebredendir), Mütekebbir’dir (pek büyük olandır). Allah, şirk koşulan şeylerden münezzehtir (uzaktır).
Mütekebbir; her zaman ve her yerde büyüklüğünü gösteren; zât ve sıfatlarının mâhiyeti bilinemeyecek kadar ulu, yaratılmışların sıfatlarından yüce olan; azgın ve zâlim insanları mutlak gücüne boyun eğmek zorunda bırakan demektir. Büyüklük ve yücelik, ancak Allah’a mahsustur. İnsan çalışıp çabalamalı büyük adam olmalı, ama asla büyüklenmemelidir. Yaratılmışlar içinde ilk defa kendini büyük gören İblis olmuş ve bu durum onun lanetlenmesine, cehenneme girmesine sebep olmuştur. Kuran'ın İçinde El-Mütekebbir Esması Geçen Ayetler: Nahl Suresi 29. Ayet: Haydi, orada ebediyyen kalmak üzere cehennemin kapılarından girin. Kibirlenenlerin (büyüklük taslayanların) kaldığı yer ne kötüdür. Zumer Suresi 60. Ayet: Ve kıyâmet günü, Allah’a karşı yalan söyleyenlerin yüzlerini kararmış görürsün. Kibirlenenlerin yeri cehennemde değil mi? Zumer Suresi 72. Ayet: (Onlara): “Orada ebediyyen kalmak üzere cehennemin kapılarından girin!” denildi. Artık kibirlenenlerin mesvası (kalacağı yer) ne kötü. Mu’min Suresi 27. Ayet: Ve Hz. Musa dedi ki: “Muhakkak ki ben, hesap gününe inanmayan, kibirlenenlerin hepsinden, senin de Rabbin olan Rabbime sığınırım.” Mu’min Suresi 35. Ayet: Onlar kendilerine bir sultan (bir delil) gelmediği halde, Allah’ın âyetleri hakkında mücâdele ederler. Gadap, Allah’ın ve âmenû olanların (Allah’a ulaşmayı dileyenlerin) indinde büyük oldu. Allah bütün zorba mütekebbirlerin kalbinin üzerini işte böyle tabeder (açılmamak üzere mühürler). Mu’min Suresi 76. Ayet: Ebediyyen orada kalmak üzere cehennemin kapılarından girin. Artık kibirlenenlerin kalacakları yer ne kötü. Haşr Suresi 23. Ayet: “O Allah ki; O’ndan başka İlâh yoktur, Melik’tir (hükümrandır), Kuddüs’tür (mukaddestir), Selâm’dır (selâmete erdirendir), Mü’mindir (emniyet verendir), Müheymin’dir (koruyup gözetendir), Azîz’dir (yücedir), Cabbar’dır (cebredendir), Mütekebbir’dir (pek büyük olandır). Allah, şirk koşulan şeylerden münezzehtir (uzaktır).”
Hâlık; her şeyi yaratan, yoktan var eden demektir. Allah Teâlâ, eşyayı, her hangi bir örneği ve benzeri olmadan yaratandır. Yarattığı her şeyi bütün ayrıntılarıyla bilir. Her şeyin varlığını, varlığı boyunca görüp geçireceği halleri bilir, olayları tayin ve tesbit eder, ona göre yaratır. Demek ki hâlık isminin iki anlamı vardır: birincisi; bir şeyin nasıl olacağını tayin ve tesbit etmek, ikincisi, o takdire uygun olarak o şeyi yaratmak, var etmek. Allah Teâlâ, her şeyi ezelde takdir etmiş, takdir ettiklerinin zamanı gelince bunları yaratmış, varlık sahasına çıkarmıştır. O’nun ilim, irâde, takdir ve yaratmasından hiçbir şey uzak kalamaz.
Bâri; bir örneği ve maddesi olmaksızın yaratan; evrenin bütün parçalarını âhenkli ve düzenli olarak meydana getiren demektir. Allah Teâlâ, zât ve sıfatları bakımından yaratılmışlara asla benzemez. Yarattığı her şeyi hiç bir modele bağlı kalmaksızın yarattığı gibi, tam bir uygunluk ve kusursuzluk halinde yaratmıştır. Bir kulda bu isim tecellî edince, o kul yaptığı her şeyi adâletle, hakkâniyetle ve sağlam yapar. Kuran'ın İçinde El-Bâri Esması Geçen Ayetler: Azhab suresi 69 ayet ا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ آذَوْا مُوسَى فَبَرَّأَهُ اللَّهُ مِمَّا قَالُوا وَكَانَ عِندَ اللَّهِ وَجِيهًا Yâ eyyuhâllezîne âmenû lâ tekûnû kellezîne âzev mûsâ fe berraehullâhu mimmâ kâlû, ve kâne indallâhi vecîhâ(vecîhen). Haşer suresi 24. ayet هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْمَاء الْحُسْنَى يُسَبِّحُ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ Huvallâhul hâlikul bâriul musavviru lehul esmâul husnâ, yusebbihu lehu mâ fîs semâvâti vel ard(ardı) ve huvel azîzul hakîm(hakîmu). Bakara suresi 54. ayet وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ يَا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنفُسَكُمْ بِاتِّخَاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُواْ إِلَى بَارِئِكُمْ فَاقْتُلُواْ أَنفُسَكُمْ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ عِندَ بَارِئِكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ Ve iz kâle mûsâ li kavmihî yâ kavmi innekum zalemtum enfusekum bittihâzikumul icle fe tûbû ilâ bâriikum faktulû enfusekum zâlikum hayrun lekum inde bâriikum fe tâbe aleykum innehu huvet tevvâbur rahîm(rahîmu).
Musavvir; varlıkları çeşitli şekillerde yaratan; yarattığı her varlığa ayrı bir şekil ve husûsiyet veren demektir. Hâlik, bâri ve musavvir isimlerinin üçü de yaratıcı anlamındadır. Bunlardan hâlik; bir örneği, eşi, benzeri olmaksızın ilk defa yaratan demektir. Bâri; yarattığı şeyi düzgün yaratan, yarattığı canlıları, organları yerli yerinde, uyumlu yaratan demektir. Musavvir de; yarattığı her şeye ayrı bir şekil, biçim ve husûsiyet veren demektir. Yeryüzünde bulunan milyarlarca insanın her bir organının bir diğerine benzemeyişi, Allah’ın yaratıcılığının mükemmelliğine delildir. Bu isimden nasip alan kullar, Allah’ın yarattığı her şeye hayranlıkla ve ibretle bakarlar. Kuran'ın İçinde El-Musâvvir Esması Geçen Ayetler: (3:3) O, sizi rahimlerde dilediği gibi şekillendirendir. Ondan başka ilâh yoktur. O, mutlak güç, hüküm ve hikmet sâhibidir. (59:24) O, yaratan, yoktan var eden, şekil veren Allah’tır. Güzel isimler O’nundur. Göklerdeki ve yerdeki her şey O’nu tesbih eder. O, mutlak güç sahibidir, hüküm ve hikmet sahibidir.
Gaffâr; dâimâ affeden; kullarının günahlarını örten, ayıp ve kusurlarını bağışlayan; tekrarlanan günahları bağışlayan; mağfireti, bağışlaması sonsuz olan demektir. Mânevî kirlerden, günahlardan temizlenmek için Allah Teâlâ’ya istiğfar etmeli, mağfiret ve bağışlanma dilemeliyiz. Kuran'ın İçinde El-Gâffar Esması Geçen Ayetler: “Şüphe yok ki ben, tövbe edip inanan ve salih ameller işleyen, sonra da doğru yol üzere devam eden kimse için son derece affediciyim.” Taha Suresi – 82. Ayet De ki: “Ey kendilerinin aleyhine aşırı giden kullarım! Allah’ın rahmetinden ümidinizi kesmeyin. Şüphesiz Allah, bütün günahları affeder. Çünkü O, çok bağışlayandır, çok merhamet edendir.” Zümer Suresi -53. Ayet “Allah’tan bağışlama dile. Şüphesiz Allah, çok bağışlayandır, çok merhamet edendir.” Nisa Suresi – 106. Ayet
Kahhâr; yenilmeyen, yegane gâlip demektir. Allah Teâlâ, her şeye, her istediğini yapacak şekilde gâlip ve hâkimdir. Kuvvet ve kudretiyle her şeyi içinden ve dışından kuşatmıştır. O’na karşı her şeyin boynu büküktür. Dilediğini istediği anda yok ve helak eder. Her şeye, her istediğini yapabilecek şekilde hâkim ve galip olan manasına gelen “el-Kahhâr” ism-i şerifi, galip gelen ve kahreden anlamındaki “kahr” köküne dayanır. İsm-i şerif, Allah Teâlâ’nın, düşmanlarına karşı bellerini dahi kırarak çaresiz bırakacak şekilde galip geleceğini haber verir. Mevlâ Teâlâ’nın kahrı ve kudreti altında kıvranmayacak, gücü karşısında âciz kalmayacak hiçbir varlık mevcut değildir. Kullar bu ism-i şerifin hakikatini düşünerek Allah Teâlâ’nın kahrından sakınmalı, buna sebep olabilecek şeylerin neler olduğunu öğrenerek o tür şeyleri yapmamaya gayret etmelidirler. Allah Teâlâ’dan daima bu ism-i şerifin hakikatlerini sezip anlayabilecek feraset istenmelidir. Bir insan bilmelidir ki, en büyük düşmanı nefsidir. Nefs insana, aldatıcı olan şeytandan çok daha büyük bir düşmandır. Şeytanın burnunu sürtmek, günah işlemeye yönelik bir arzu uyandırdığında bundan uzak durmakla ve onun yerine Allah Teâlâ’nın rızasına uygun işler yapmakla mümkün olur. Bunun tam aksi yönde bir hayat tarzını tercih edip zorbalık, azgınlık ve taşkınlık yapanlar, Allah Teâlâ’nın “el-Kahhâr” ism-i şerifinin manası doğrultusunda ağır, güçlüklerle dolu ve feci sonla neticelenecek durumlarla karşı karşıya kalırlar. Allah Teâlâ’nın: “…De ki: ‘Her şeyin Yaratıcısı ancak Allâh’tır! (İlâhlıkta tek olan) Vâhid de, (her istediğini herkese zorla da olsa yaptırabilen) Kahhâr da ancak O’dur!” (Ra’d Sûresi, 16) hitâbı, bu hakikatin, inkârı mümkün olmayacak şekilde ilânıdır. Mevlâ Teâlâ, azap edeceği bazı toplumları, kahramanları galip getirerek ya da kendilerinden daha zalim bir kimseyi musallat ederek azaba duçar eder. Gerek bu kahramanların gerekse de zalimlerin eliyle gelen azap da Allah Teâlâ’nın takdiriyle, “el-Kahhâr” sıfatının bir tecellisiyle zahir olur.
Vehhâb; karşılık beklemeden bol bol veren; hibesi ve lütfu çok olan demektir. Vehhâb, Allah’ın çok hîbe eden, çok fazla bağışlayan olduğu anlamına gelir. Hak sâhibi olmadıkları halde yarattıklarına çok çok verendir. Çok fazla ihsan eden, çeşit çeşit nimetleri daima bağışlayan demektir. Bol bol hediyeler veren. Karşılıksız nimetler veren, çok fazla ihsan eden. Allah Teâlâ, bağışı çok olandır, karşılıksız verendir, nimetlerinin ardı arkası kesilmeyendir. İnanan inanmayan ayırımı yapmaksızın bütün kullarına nimetlerini bol bol verendir. Rahmeti gereği lütfu bol olan ve hayırlı işlerde başarıya ulaştırandır. Kuran'ın İçinde El-Vehhâb Esması Geçen Ayetler: (3:8) Ey Rabbimiz! Bize ihsan ettiğin hidâyetten sonra kalblerimizi haktan saptırma, bize kendi katından rahmet ihsan eyle! Şüphesiz ki, Sen bol ihsan sâhibisin. (38:9) Yoksa sana o Kur’ân’ı veren çok güçlü ve ihsan sâhibi Rabbinin hazineleri onların yanında mı? (38:35) Süleyman: “Ey Rabbim! Beni bağışla ve bana öyle bir mülk ihsan et ki, ardımdan hiç kimseye yaraşmasın. Şüphesiz, bütün dilekleri veren sensin.” dedi.
Rezzâk; bedenlerin ve ruhların gıdasını, bütün yaratıklarının rızkını yaratıp veren demektir. Allah Teâlâ, yarattığı bütün yaratıklarının rızkına kefildir. Yerde, gökte, yer altında, denizde vb. nerede canlı varsa hepsinin rızkını yaratan Allah Teâlâ’dır. Hepsinin rızkını tam vaktinde ve unutmadan verir. Ancak insanlara, yarattığı rızıkları meşrû yoldan arayıp bulmalarını emretmiştir. Bu isimden nasip alan kul, rızkın değil, Rezzâk’ın peşinden koşar. Her nimette O’nu hatırlar. Allah’ın cömertliğine hayran kalır. Kuran'ın İçinde Er-Rezzâk Esması Geçen Ayetler: 10.ayette 11.ayetde; 12.ayetde; 29.ayet 77.ayet ise; 78.inci olan son ayet ise;
Fettâh; iyilik kapılarını açan; hakemlik yapan; bütün anlaşmazlıklarda hakemlik yaparak mutlak adâleti gerçekleştiren; zulme uğrayanlara yardım eden; mü’min kullarını zafere ulaştıran; mü’minlere mânevî kapıları açıp kalplerden kederleri gideren; her derde çare bulan; her türlü engelleri kaldıran demektir. Allah Teâlâ, yürekten, tasaları, kederleri giderendir. İnsanı sıkıntılardan kurtarıp göğsüne genişlik verendir. Anlaşılması zor ilimlerin üzerindeki zorluğu gidererek anlaşılmasını kolaylaştırandır. Allah, insana hidâyet yollarını açar.
Alîm, “bilgi sahibi”, “çok bilen” anlamına gelmektedir. Allah, her şey’i tam mânasıyla bilendir. Büyük- küçük, gizli veya açık, kalpten geçen veya sözde, dilde olan, dışa vurulan veya vurulmayan her şeyi en ince ayrıntısına kadar hakkıyla bilendir. El-Alîm esmasının Anlamı : Bilgisi ezeli ve ebedi olan; olmuş ve ileride olacak; gizli, aşikar her şeyi en iyi bilen, kendisinden hiçbir şey gizlenemeyen, her şeyi hakkıyla bilen. El-Âlim : العَلِيمُ Yüce Allah’ın “sübûtî sıfatları”ndan olan ilim sıfatının adı olan ALÎM ism-i şerifi Zât-ı İlâhînin her şeye şamil olan ilim, irade ve kudretini ifade eder. Çünkü bu üç sıfat birbirinden ayrılmaz. Hiçbir şey Allah’ın ilminden gizlenemez. Onun ilminin hududu yoktur. El-Kâbıd Rızkı daraltan; canlıların ruhlarını alıp hayatlarına son veren demektir. Allah, Kâbıd ismi ile bazen lütuf ve ihsanını kulundan kısar, rızkını daraltır, onu muhtaç eder, rahat yaşamından mahrum bırakır ve yoksullaştırır. Bir kimse bu hale düştüğünde Kâbıd isminin tecellisine ayna olmuştur. Demek iflas eden, borcunu ödeyemeyen, malını kaybeden, işten çıkartılan, maddi sıkıntılar içinde daralan kimselerde Allah’ın Kâbıd ismi tecelli etmektedir. Kuran'ın İçinde El-Kâbıd Esması Geçen Ayetler: Allah, darlık da verir, genişlik de. Hepiniz O’na döndürülüp götürüleceksiniz. “De ki : Hakikaten Rabbim kullarından dilediği kimseye rızkı hem döşer, hem sıkar ve her neyi hayra sarfederseniz, O onun yerine başkasına verir, hem O rızık verenlerin en hayırlısıdır.” “Çaresiz sizleri biraz korku, biraz açlık, biraz maldan, candan ve ürünlerden eksiklik ile imtihan edeceğiz. Mujdele o sabırlıları.” Onlar ki, başlarına bir musibet geldiği vakit, “Biz Allah’ın kullarıyız ve nihayet O’na döneceğiz” derler. De ki: “Ey mülkün sahibi Allah’ım! Dilediğine mülk verirsin, dilediğinden de mülkü çeker alırsın ve dilediğini yüceltir, dilediğini alçaltırsın. Hayır yalnız senin elindedir. Muhakkak ki sen, herşeye gücü yetensin.” “O canlar öldükleri zaman Allah alır, ölmeyenleri de uyuduklarından sonra üzerlerine ölüm hükmü verdiklerini alıkoyar da diğerlerini salıverir belirli bir süreye kadar. Şüphesiz ki bunda düşünecek bir kavim için ibretler vardır.” El-Bâsıt Rızkı genişleten; ruhları bedenlerine dağıtan demektir. İstediğinin maddi ve manevi rızkını genişleten. Dilediğinin rızkını genişleten, ruhları veren. Allah’ın, her hayrı veren, lütuf ve rahmetini kullarına yayan yüce yaratıcı olduğunu ifade eder. Allah, insanlara rızık, neşe, rahatlık ve bolluk vererek onlara lütuf ve rahmetiyle muâmele etmektedir. Kuran'ın İçinde El-Bâsıt Esması Geçen Ayetler: Bakara Süresi 245. ayet مَّن ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا كَثِيرَةً وَاللّهُ يَقْبِضُ وَيَبْسُطُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ Okunuşu : Menzellezî yukridullâhe kardan hasenen fe yudâifehu lehû ed’âfen kesîrah(kesîraten), vallâhu yakbidu ve yebsut(yebsutu) ve ileyhi turceûn(turceûne). İsra suresi 30. ayet نَّ رَبَّكَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاء وَيَقْدِرُ إِنَّهُ كَانَ بِعِبَادِهِ خَبِيرًا بَصِيرًا Okunuşu : İnne rabbeke yebsutur rızka li men yeşâu ve yakdiru, innehu kâne bi ibâdihî habîran basîrâ(basîran). Rad suresi 26. ayet اللّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشَاء وَيَقَدِرُ وَفَرِحُواْ بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا فِي الآخِرَةِ إِلاَّ مَتَاعٌ Okunuşu : Allâhu yebsutur rızka li men yeşâu ve yakdir(yakdiru), ve ferihû bil hayâtid dunyâ, ve mâl hayâtud dunyâ fîl âhırati illâ metâun. El-Hâfıd Alçaltan; zillete düşüren; yukarıdan aşağıya indiren demektir. Allah Teâlâ, istediği kulunu yukarıdan aşağı atıverir. Şan ve şeref sâhibi iken, rezîl ve rüsvây eder ve bu muamelesi çok defa, kendisini tanımıyan, emirlerini dinlemeyen âsiler, başkalarını beğenmiyen mütekebbirler ve hak, hukuk tanımayan zâlim zorbalar hakkında tecellî eder yüce yaradanımız… Cenab-ı Hak buyuruyor: “O aşağılatıcı, yücelticidir.” Vakıa Suresi 3. Ayet
Yücelten, yükselten, yukarı kaldıran, şeref veren demektir. Allah Teâlâ, dilediği kuluna şeref bahşederek yükseltir, diğer kullarından üstün kılar. Dilediğini zengin kılar, şerefli kılar, saygıdeğer kılar. Dilediğine îmân bahşeder, sâlih ameller işlemesine ve cennetine girmesine imkân verir. Bu ismi, “Hâfid” ismiyle beraber değerlendirmelidir. Râfi; dostlarının tâat ve amellerini kabul edip kendisine yaklaştıran, dünyada şerefli kılan demektir.
Üstün kılan, izzet ve şeref veren; mülkü dilediğine veren demektir. Muiz ve Muzil isimleri Kur’an’da isim olarak geçmez, sadece fiiil olarak geçer. Allah kimi yükseltmişse onu aziz, kimi de alçaltmışsa onu da zelil kılmıştır. Aziz veya zelil olmak dünyada geçekleştiği gibi âhirette de gerçekleşir. Muiz, düşmanlarına karşı dünyada dostlarına destek verip onları üstün kılan, âhirette de onları en güzel şekilde ağırlayı aziz kılandır. Allah dostlarını, kendisine ibadet ve itaat etmede başarılı kılarak onları onurlandırmış ve aziz kılmıştır. Zira Allah’a itaat etmekten daha üstün bir izzet yoktur. Allah dostlarını: kanaatkarlıkla, amellerde samimi ve ihlaslı olmakla, nefislerinin arzu ve istelerini terk etmekle aziz kılmıştır. Kuran'da Geçen El-Mu'ız Esmasının geçtiği Ayetler: “De ki: “Ey mülkün sahibi Allah’ım! Sen mülkü dilediğine verirsin, dilediğinden de onu çeker alırsın, dilediğini aziz edersin, dilediğini zelil edersin. Hayır, Senin elindedir. Muhakkak ki, Sen her şeye kâdirsin.” Âl-i İmrân sûresi (3) “Ve o zaman meleklere: “Âdem’e secde edin!” dedik, hemen secde ettiler. Yalnız İblis dayattı, kibrine yediremedi, inkârcılardan oldu.” Bakara sûresi (2) “(Allah) buyurdu: “Sana emrettiğim zaman, seni secde etmekten alıkoyan nedir?” (İblis): “Ben, dedi, ondan hayırlıyım; beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın.” A’râf sûresi (7) El-Müzil Zillete düşüren, hor ve hakir kılan, rezil ve perişan eden, alçaltan demektir. Dilediğini zelil edip alçaltan, süründüren, hor hakir eden. İstediğinden izzet ve şerefi çekip alan anlamlarına gelmektedir. Gönülleri dünya hırsı ile yanıp tutuşan kişiler, Allah’ın zelil kıldıkla- rıdır. Bunların şiarı dünya çıkarı için nefsini alçaltmaktır. Bunlar yarın Allah’ın huzuruna yüzleri kararmış olarak çıkacaklardır. “Müzill” ismini, “Muizz” ismi ile beraber değerlendirmelidir. Kuran'da Geçen El-Müzil Esması Geçen Ayetler: Gâşiye sûresi (88), 2: “Yüzler var ki, o gün eğilmiş, zillete düşmüştür.” Kasas sûresi (28), 76: “Karun, Musa’nın kavminden idi de, onlara karşı azgınlık etmişti. Biz ona öyle hazineler vermiştik ki, anahtarlarını güçlü kuvvetli bir topluluk zor taşırdı. Kavmi ona demişti ki: “Şımarma! Bil ki Allah şımarıkları sevmez.” Ahkâf sûresi (46), 20: “İnkâr edenler ateşe arz edilecekleri gün onlara: “Siz dünya hayatınızda bütün güzel şeylerinizi harcadınız, onların zevkini sürdünüz, artık bugün yeryüzünde haksız yere büyüklük taslamanız ve yoldan çıkmış olmanızdan dolayı aşağılayıcı bir azabla cezalandırılacaksınız.” (denir).” Kasas sûresi (28), 83: “İşte ahiret yurdu! Biz onu yeryüzünde böbürlenmeyi ve bozgunculuğu arzulamayan kimselere veririz. (En güzel) akıbet, takva sahiplerinindir.” Kıyâmet sûresi (75), 22, 23: “Yüzler var ki o gün ışıl ışıl parlar. Rabbine bakar.”
Sonsuz işiten, her türlü kısıtlamadan yüce olarak gizli açık her şeyi işiten; işitilecek şeyler kendisine gizli kalmayan; dilek, dua ve yakarışları kabul eden demektir. Allah Teâlâ, ister açık, ister gizli bütün sesleri, fısıltıları işitir. Kendisine içinden hamd edenin hamdini işiterek onu mükâfâtlandırır. Dua edenlerin dualarını kabul eder. Allah’ın işitmesi kullarınki gibi kulak ve ses gibi bazı vasıtalarla değildir. Kuran'da Es-Semi Esması Geçen Ayetler: Hani İbrahim ve İsmail, Kâbe’nin temellerini yükseltiyor (bir yandan da şöyle dua ediyorlardı:) “Rabbimiz bu ameli bizden kabul buyur. Şüphesiz ki sen, (işiten ve dualara icabet eden) Es-Semi’, (her şeyi bilen) El-Alîm’sin.” (2/Bakara 127) Onlar birbirlerinden (türeyip) gelmiş bir zürriyettir. Allah (işiten ve dualara icabet eden) Semi’, (her şeyi bilen) Alîm’dir. (3/Âl-i İmran 34) Şüphesiz ki Allah, emanetleri ehil olanlara vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğinizde adaletli olmanızı size emreder. Allah, bununla sizlere ne güzel öğüt veriyor. Şüphesiz Allah (işiten ve dualara icabet eden) Semi’, (her şeyi gören) Basîr’dir. (4/Nîsa 58) Gecede ve gündüzde yerleşmiş ne varsa hepsi O’nundur. O, (işiten ve dualara icabet eden) Es-Semi’, (her şeyi bilen) El-Alîm’dir. (6/En'âm 13) Yaşlılıkta bana İsmail ve İshak’ı veren Allah’a hamd olsun. Şüphesiz ki benim Rabbim, duayı işitendir/icabet edendir.”
Sonsuz görücü; her şeyi gören, bilen; kendisinden hiç bir şey saklanamayan demektir. her şeyi bütün incelikleriyle gören,Cenab-ı Hak,bütün varlıkları en küçük hareket ve davranışlarını,ima ve işaretlerini bilir ve görür.Onun görmesi için gece veya gündüz fark etmez,ışık veya karanlık gerekmez.Onun görmesi için göze veya başka bir alet ve cihazı ihtiyacı yoktur.Bütün kainatı ve içindekilerin hal ve davranışlarını avucunun içi gibi bilir ve görür,kontrolü altında tutar. Nisa suresi 58. ayet إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤدُّواْ الأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُواْ بِالْعَدْلِ إِنَّ اللّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُم بِهِ إِنَّ اللّهَ كَانَ سَمِيعًا بَصِيرًا Okunuşu : İnnallâhe ye’murukum en tueddûl emânâti ilâ ehlihâ ve izâ hakemtum beynen nâsi en tahkumû bil adl (adli). İnnallâhe niımmâ yeızukum bihî. İnnallâhe kâne semîan basîrâ (basîran). İsra suresi 1. ayet سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ البَصِيرُ Okunuşu : Subhânellezî esrâ bi abdihî leylen minel mescidil harâmi ilâl mescidil aksallezî bâraknâ havlehu li nuriyehu min âyâtinâ, innehu huves semîul basîr (basîru). Şura suresi 11. ayet فَاطِرُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَعَلَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا وَمِنَ الْأَنْعَامِ أَزْوَاجًا يَذْرَؤُكُمْ فِيهِ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَهُوَ السَّمِيعُ البَصِيرُ Okunuşu : Fâtırus semâvâti vel ardı, ceale lekum min enfusikum ezvâcen ve minel en’âmi ezvâcâ (ezvâcen), yezraukum fîhi, leyse ke mislihî şey’un, ve huves semîul basîr (basîru). Şura suresi 27. ayet وَلَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبَادِهِ لَبَغَوْا فِي الْأَرْضِ وَلَكِن يُنَزِّلُ بِقَدَرٍ مَّا يَشَاء إِنَّهُ بِعِبَادِهِ خَبِيرٌ بَصِيرٌ Okunuşu : Ve lev besetallâhur rızka li ibâdihî le begav fîl ardı ve lâkin yunezzilu bi kaderin mâ yeşâu, innehu bi ibâdihî habîrun basîr (basîrun).
Hükmeden, hakkı yerine getiren; hüküm yetkisi kendisine ait olan; son hükmü verecek olan demektir. Allah Teâlâ, hâkimdir. Her şeyin hükmünü O verir. Verdiği hükmü tamamiyle yerine getirir. O’nun hükmünü engelleyecek, bozacak, değiştirecek, geri bıraktıracak hiç kimse yoktur. Kıyâmet gününde Allah Teâlâ hükmünü verecek, adâlet tam olarak gerçekleşecek ve herkes hak ettiğinin karşılığını tam olarak alacaktır. Hiç kimseye en küçük bir haksızlık yapılmayacaktır. Kuran'da Geçen El Hakem Esması Geçen Ayetler: Hac suresi 69 ayet اللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ Okunuşu : Allâhu yahkumu beynekum yevmel kıyâmeti fîmâ kuntum fîhi tahtelifûn(tahtelifûne). Enam suresi 114. ayet أَفَغَيْرَ اللّهِ أَبْتَغِي حَكَمًا وَهُوَ الَّذِي أَنَزَلَ إِلَيْكُمُ الْكِتَابَ مُفَصَّلاً وَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْلَمُونَ أَنَّهُ مُنَزَّلٌ مِّن رَّبِّكَ بِالْحَقِّ فَلاَ تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ Okunuşu : E fe gayrallâhi ebtegî hakemen ve huvellezî enzele ileykumul kitâbe mufassalâ(mufassalan), vellezîne âteynâhumul kitâbe ya’lemûne ennehu munezzelun min rabbike bil hakkı fe lâ tekûnenne minel mumterîn(mumterîne). Araf suresi 87. ayet وَإِن كَانَ طَآئِفَةٌ مِّنكُمْ آمَنُواْ بِالَّذِي أُرْسِلْتُ بِهِ وَطَآئِفَةٌ لَّمْ يْؤْمِنُواْ فَاصْبِرُواْ حَتَّى يَحْكُمَ اللّهُ بَيْنَنَا وَهُوَ خَيْرُ الْحَاكِمِينَ Okunuşu : Ve in kâne tâifetun minkum âmenû billezî ursiltu bihî ve tâifetun lem yu’minû fasbirû hattâ yahkumallâhu beynenâ, ve huve hayrul hâkimîn(hâkimîne). Nisa suresi 65. ayet فَلاَ وَرَبِّكَ لاَ يُؤْمِنُونَ حَتَّىَ يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لاَ يَجِدُواْ فِي أَنفُسِهِمْ حَرَجًا مِّمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُواْ تَسْلِيمًا Okunuşu : Fe lâ ve rabbike lâ yu’minûne hattâ yuhakkimûke fîmâ şecera beynehum, summe lâ yecidû fî enfusihim haracen mimmâ kadayte ve yusellimû teslîmâ(teslîmen).
Mutlak adâlet sahibi, çok adâletli, asla zulmetmeyen; her şeyi yerli yerine koyan demektir. Allah Teâlâ, çok adâletlidir. Hiç kimseye en küçük bir haksızlık yapmaz. Herkes neyi hak ettiyse, herkese hakkını tam olarak verir. Yaptığı her şey, akla, mantığa, hikmet ve maslahata uygundur. Bu isimden nasip alan kul, zulmün her çeşidinden kaçınır; kendi aleyhine bile olsa adâlet- ten ayrılmaz. Kuran'da El-Adl Esması Geçen Ayetler: “Kim zerre miktarı hayır yapmışsa onu görür. Kim de zerre miktarı şer işlemişse onu görür.” “Şüphesiz ki Allah, size adaleti, iyilik yapmayı ve yakınlara bakmayı emreder; hayasızlıktan, fenalıktan ve azgınlıktan nehyeder. Öğüt almanız için size böyle öğüt verir.” ” Allah, size, emanetleri mutlaka ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emrediyor. Doğrusu Allah, bununla size ne güzel öğüt veriyor! Şüphesiz ki Allah, hakkıyla işitendir, hakkıyla görendir.” “Rabbinin sözü hem doğrulukça, hem de adaletçe tamamlanmıştır. O’nun sözlerini değiştirebilecek hiç kimse yoktur. O, işitendir, bilendir.” “Biz, onda onların üzerine şöyle yazdık: Cana can, göze göz, buruna burun, dişe diş, yaralamada ödeşme. Kim de bu hakkını sadakasına sayarsa, o, günahlarının bağışlanmasına vesile olur. Her kim de Allah’ın indirdiği hükümlerle hükmetmezse, onlar hep zalimlerdir.” “Eğer inananlardan iki grup birbirleriyle savaşırlarsa aralarını düzeltin. Eğer biri ötekine karşı haddi aşarsa, Allah’ın buyruğuna dönünceye kadar haddi aşan tarafa karşı savaşın. Eğer (Allah’ın emrine) dönerse, artık aralarını adaletle düzeltin ve (onlara) adaletli davranın. Çünkü Allah, adaletli davrananları sever.” “Yetim malına, erginlik çağına erişene kadar en iyi şeklin dışında yaklaşmayın; ölçüyü ve tartıyı doğru yapın. Biz kişiye ancak gücünün yeteceği kadar yükleriz. Konuştuğunuzda, akraba bile olsa sözünüzde adil olun. Allah’ın ahdini yerine getirin. Allah size bunları öğüt almanız için buyurmaktadır.
Yaratılmışların ihtiyaçlarını en ince ayrıntıya varıncaya kadar bilip sezilmez yollarla karşılayan; kullarına yumuşaklıkla, lütuf ve ihsânıyla muâmele eden demektir. Her işin inceliğini bilip, hiç umulmadık yoldan kullarına iyilik ulaştıran Latif’tir. Lütfü ve keremi bol olan O’dur. Rabbim sonsuz lütuf ve hikmet sahibi olandır. Rabbim sonsuz lütuf ve hikmet sahibi olandır. Allah Azze ve Celle gizli açık en ince işlerin detayını ayrıntısına kadar bilen, kalplerde olanı da bilen Latif’tir. En ince ayrıntılı gizli işlerden, tüm inceliklerine kadar bilen ve onlara çok kolaylıkla ulaşan Latif’tir. Kullarına hiç sevilmeyen yön ve yollardan onlara yararlar ulaştıran yüce yaratandır. Kuran'da El-Latif Esması Geçen Ayetler: “Rabbim dilediğine karşı lütufkardır. O her şeyi bilen, hikmet sahibidir.” “Allah kullarına karşı Latif’tir, dilediğini rızıklandırır. O, pek kuvvetlidir, üstün kudret sahibidir.” “Ey oğulcuğum! İşlediğin şey, bir hardal tanesi ağırlığınca olsa da, bir kayanın içinde veya göklerde yahut yerin derinliklerinde bulunsa, Allah onu getirip meydana kor. Doğrusu Allah Latif’tir, haberdardır.” “Sözünüzü ister gizleyin, ister açığa vurun; bilin ki O, kalplerin içindekini bilmektedir.” “Yaratan bilmez olur mu? O, Latif’tir, haberdardır.” “Gözler O’nu görmez, O bütün gözleri görür. O Latif’tir, haberdardır.” “Oturun da evlerinizde okunan Allah’ın ayetlerini ve hikmeti anın. Şüphe yok ki, Allah latifdir, herşeyden haberdardır.” “Allah’ın gökten indirdiği su ile yerin yemyeşil olduğunu görmez misin? Doğrusu Allah Latif’dir, haberdardır.” “Rabbim dilediğine karşı lütufkârdır. O her şeyi bilen, hikmet sahibidir.
Her şeyi bilen, her şeyin iç yüzünden, gizli taraflarından haberdâr olan demektir. Kainattaki bütün gizli işlerden, geçmiş ve gelecek de olan her şeyden haberdardır. Her şeyin iç yüzünden haberi olandır. Kuran'da El-Habir Esması Geçen Ayetler: “Ey iman edenler, Allah’tan korkun ve kişi yarın için önceden ne göndermiş baksın. Hem Allah’tan korkun çünkü Allah her ne yaparsanız şüphesiz haberdardır.“ “Onlara yalvarsanız duanızı işitmezler, işitseler bile size karşılık veremezler. Kıyamet günü de (onları Allah’a) ortak koşmanızı kabullenmezler. Hiç kimse sana, her şeyden haberdar olan Allah gibi haber veremez.“ “Ey insanlar! Şüphesiz sizi bir erkek ile bir dişiden yarattık, tanışmamız diye sizi kavim ve kabilelere ayırdık, Allah katında en değerli olanının O’na itaasizlikten en fazla sakınanınızdır. Allah her şeyi hakkıyla bilmektedir, her şeyden haberdardır.“
Suçluların cezasını vermeye gücü yettiği hâlde cezalandırmayıp onlar hakkında yumuşak davranan, cezalarını geriye bırakan; acele ve kızgınlıkla muâmele etmeyen demektir. "Şunu iyi bilin ki Allah gafûrdur, halîmdir." (Bakara, 235) "Allah, kesinlikle tam bir bilgi sahibidir, halîmdir." (Hac 59) "Şüphesiz O, halîmdir, çok bağışlayıcıdır." (Fatır, 41)
Büyük, yüce, ulu demektir. Allah Teâlâ, zât ve sıfatları bakımından en büyüktür. Mutlak ve ekmel büyüklük Allah’a mahsustur. O, hiç bir şekilde âciz bırakılmayacak olan Kâdir-i mutlaktır. Akıl, O’nun büyüklüğünü idrâkten âcizdir. “Azamet ve Kerem sahibi olan Azîm, Kerîm, kendisinden başka ilâh olmayan, ezelî ve ebedî hayat sahibi olan Hayy ve her şeyi ayakta tutan Kayyûm olan Allah’dan mağfiret diliyor ve tevbe ediyorum. O bütün ayıp, kusur ve kötülüklerden münezzeh olan Sübhan’dır.” Namazlarımızda gerek rükuda gerek ise secdelerimizde Allah’ı tespih ederken,bu anlamda tespih eder, “Sübhane Rabbiye’l-Azim; Allah’ım! seni tesbih eder ve noksan sıfatlardan tenzih ederim;senin şanın ne yücedir. “veya “Sübhane Rabbiye’l-A’la;Allah’ım! Seni tesbih eder ve noksan sıfatlardan tenzih ederim; sen ne yüce, ne ulusun…” demekteyiz… Bakara suresi 255. ayet اللّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لاَ تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلاَ نَوْمٌ لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ مَن ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلاَ يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِمَا شَاء وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَلاَ يَؤُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ Okunuşu : Allâhu lâ ilâhe illâ huvel hayyul kayyûm(kayyûmu), lâ te’huzuhu sinetun ve lâ nevm(nevmun), lehu mâ fîs semâvâti ve mâ fil ard(ardı), menzellezî yeşfeu indehû illâ bi iznih(iznihî) ya’lemu mâ beyne eydîhim ve mâ halfehum, ve lâ yuhîtûne bi şey’in min ilmihî illâ bi mâ şâe, vesia kursiyyuhus semâvâti vel ard(arda), ve lâ yeûduhu hıfzuhumâ ve huvel aliyyul azîm(azîmu). Şura suresi 4. ayet لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ Okunuşu : Lehu mâ fîs semâvâti ve mâ fîl ard(ardı), ve huvel aliyyul azîm(azîmu). Vakıa suresi 74. ayet فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ Okunuşu : Fe sebbih bismi rabbikel azîm(azîmi). Vakıa suresi 96. ayet فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ Okunuşu : Fe sebbih bismi rabbikel azîm(azîmi). Hakka suresi 52. ayet فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ Okunuşu : Fe sebbıh bismi rabbikel azîm(azîmi).
Günahları bağışlayan; affeden demektir. Allah Teâlâ’nın kullarına mağfireti pek çoktur. Bir kulun kusuru ne kadar büyük ve çok olursa olsun onları örtdüğü gibi meydana çıkarıp da sâhibini rezîl rüsva da etmez. Kulların kusurlarını insanların gözünden saklayıp gizlediği gibi,melekût âlemi sâkinlerinin gözünden de saklayıp gizlemektedir.İnsanların görmediği bâzı şeyleri melekût âlemi sâkinleri görmektedirler. Gafûr esması kusurların onların gözünden de gizlenmesini ifade edip o manada kullanılır. Kuran'da El-Gafûr Esması Geçen Ayetler Bakara suresi 173. ayet إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنزِيرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلاَ عَادٍ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ Okunuşu : İnnemâ harrame aleykumul meytete ved deme ve lahmel hınzîri ve mâ uhille bihî li gayrillâh (gayrillâhi), fe menidturra gayra bâgin ve lâ âdin fe lâ isme aleyh (aleyhi), innallâhe gafûrun rahîm (rahîmun). Enfal suresi 69. ayet فَكُلُواْ مِمَّا غَنِمْتُمْ حَلاَلاً طَيِّبًا وَاتَّقُواْ اللّهَ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ Okunuşu : Fe kulû mimmâ ganimtum halâlen tayyiben vettekullâh (vettekullâhe), innallâhe gafûrun rahîm (rahîmun). Nahl suresi 110. ayet ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هَاجَرُواْ مِن بَعْدِ مَا فُتِنُواْ ثُمَّ جَاهَدُواْ وَصَبَرُواْ إِنَّ رَبَّكَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ Okunuşu : Summe inne rabbeke lillezîne hâcerû min ba’di mâ futinû summe câhedû ve saberû inne rabbeke min ba’dihâ le gafûrun rahîm (rahîmun). Fussilet suresi 32. ayet نُزُلًا مِّنْ غَفُورٍ رَّحِيمٍ Okunuşu : Nuzulen min gafûrin rahîm (rahîmin). Mümtehine suresi 7. ayet عَسَى اللَّهُ أَن يَجْعَلَ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ الَّذِينَ عَادَيْتُم مِّنْهُم مَّوَدَّةً وَاللَّهُ قَدِيرٌ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ Okunuşu : Asâllâhu en yec’ale beynekum ve beynellezîne âdeytum minhum meveddeten, vallâhu kadîrun, vallâhu gafûrun rahîm (rahîmun). Mümin suresi 3. ayet غَافِرِ الذَّنبِ وَقَابِلِ التَّوْبِ شَدِيدِ الْعِقَابِ ذِي الطَّوْلِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ إِلَيْهِ الْمَصِيرُ Okunuşu : Gâfiriz zenbi ve kâbilit tevbi şedîdil ikâbi zît tavli, lâ ilâhe illâ huve, ileyhil masîr (masîru). Zümer suresi 53. ayet قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ Okunuşu : Kul yâ ıbâdiyellezîne esrefû alâ enfusihim lâ taknetû min rahmetillâhi, innallâhe yagfiruz zunûbe cemîâ (cemîan), innehu huvel gafûrur rahîm (rahîmu). Hicr suresi 49. ayet نَبِّئْ عِبَادِي أَنِّي أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِيمُ Okunuşu : Nebbi’ ibâdî ennî enel gafûrur rahîm (rahîmu). Hac suresi 60. ayet ذَلِكَ وَمَنْ عَاقَبَ بِمِثْلِ مَا عُوقِبَ بِهِ ثُمَّ بُغِيَ عَلَيْهِ لَيَنصُرَنَّهُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ Okunuşu : Zâlike, ve men âkabe bi misli mâ ûkıbe bihî summe bugıye aleyhi le yansurennehullâhu, innallâhe le afuvvun gafûr (gafûrun). Taha suresi 82. ayet وَإِنِّي لَغَفَّارٌ لِّمَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا ثُمَّ اهْتَدَى Okunuşu : Ve innî le gaffârun li men tâbe ve âmene ve amile sâlihan summehtedâ. İsra suresi 25. ayet رَّبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَا فِي نُفُوسِكُمْ إِن تَكُونُواْ صَالِحِينَ فَإِنَّهُ كَانَ لِلأَوَّابِينَ غَفُورًا Okunuşu : Rabbukum a’lemu bi mâ fî nufûsikum, in tekûnû sâlihîne fe innehu kâne lil evvâbîne gafûrâ (gafûran). Fatır suresi 30. ayet لِيُوَفِّيَهُمْ أُجُورَهُمْ وَيَزِيدَهُم مِّن فَضْلِهِ إِنَّهُ غَفُورٌ شَكُورٌ Okunuşu : Li yuveffîyehum ucûrahum ve yezîdehum min fadlihi, innehu gafûrun şekûr (şekûrun). Büruc suresi 14. ayet وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ Okunuşu : Ve huvel gafûrul vedûd (vedûdu). Teğabun suresi 14. ayet يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلَادِكُمْ عَدُوًّا لَّكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَإِن تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ Okunuşu : Yâ eyhuhâllezîne âmenû inne min ezvâcikum ve evlâdikum aduvven lekum fahzerûhum, ve in ta’fû ve tasfehû ve tagfirû fe innallâhe gafûrun rahîm (rahîmun). Şura suresi 43. ayet وَلَمَن صَبَرَ وَغَفَرَ إِنَّ ذَلِكَ لَمِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ Okunuşu : Ve le men sabere ve gafere inne zâlike le min azmil umûr (umûri).
Az iyiliğe çok mükâfât veren; kendi rızası için yapılan iyilikleri fazlasıyla mükâfâtlandıran demektir. Allah Teâlâ, kulların işlediği ibâdet ve iyilikleri fazlasıyla karşılayandır. Kul, Allah’ın verdiği nimetlere şükürle karşılık vermelidir. Kul şükrederse, Allah onun şükrünü karşılıksız bırakmaz, fazlasıyla mükâfâtlandırır. Şükür, iyiliği, iyilikle karşılamak anlamındadır. Şükür her daim Allah’u Teâlâ’ya karşı kulun yapması gereken bir görevidir. Şekûr ise, az tâat karşılığında çok büyük dereceler veren, sayılı günlerde yapılan amel karşılığında âhiret âleminde sonsuz nimetler lûtfeden ErRahim’dir. Bununda Allah’dan başka hakikî sâhip yoktur ve olamazda. Allah tektir. Ahiretteki Rahimimiz’dir. Kuran'da Eş-Şekûr Esması Geçen Ayetler: “Eğer Allah’a güzel bir borç verecek olursanız, onu sizin için kat kat artırır ve sizi bağışlar. Allah Şekûr’dur, Halîm’dir.” (Teğâbün Sûresi, 64/17) “And olsun ki, şükrederseniz elbette size daha fazla veririm. Ve eğer nankörlük ederseniz, haberiniz olsun ki azabım çok şiddetlidir.” (İbrahim Sûresi, 14/7)
İsminin anlamı üstündür. Allah’u Teâla Azze ve Celle her şeyden üstün ve yücedir. Allah Azze ve celle pek yüce pek yüksektir. Cenab-ı Zül Celâl çok yüce. O yüceler yücesidir. İzzet, şeref ve hükümranlık açısından o yücelerin yücesi olan Aliyy’dir. Allah’u Teâla pek yücedir. Uluhiyet sahibi olanda yalnızca O’dur. Kuran'da El-aliyy Esması Geçen Ayetler: “Çünkü Allah hakkın ta kendisidir. O’nun dışında, onların taptıkları ise bâtılın ta kendisidir. Gerçekten Allah Aliyy’dir, Kebîr’dir.” Hac suresi : 62. Ayet “Allah bir insanla ancak vahiy yoluyla veya perde arkasından konuşur, yahut bir elçi gönderip izniyle ona dilediğimi vahyeder.O yücedir, hakîmdir.” Şûrâ suresi: 51. Ayet “O, yücedir, büyüktür.” Bakara Suresi: 255. Ayet
Büyük ve ulu demektir. Allah Teâlâ, her hususta insanların kavrayamayacağı kadar ulu ve büyüktür. Zâtının ve sıfatlarının mâhiyeti bilinemeyecek kadar uludur. Mutlak büyüktür. Kudret ve hükümranlığı sınırsızdır. Hiç bir şeye muhtaç değildir. Yaratılmışlara benzemez. O’nun büyüklüğü, mekâna bağlı bir büyüklük değildir. O, bundan münezzehtir. “O, gaybı da, müsahede edileni de bilendir. Pek büyüktür, yücedir.” (Ra’d, 9) “Doğrusu Allah Yücedir, büyüktür.” (Nisa, 34) “Gerçekten Allah, Yücedir, büyüktür.” (Hacc, 62) “Şüphesiz Allah, Yücedir, büyüktür.” (Lokman, 30) “O, çok Yücedir, çok büyüktür.” (Sebe, 23) “Artık hüküm, Yüce, büyük olan Allah’ındır.” (Mumin, 12) Kuran'da El-Kebir Esması Geçen Ayetler: (13:9) Allah görünmeyeni de bilir, görüneni de. Büyüktür ve yücelerden yücedir. (22:62) (Bu sonsuz güç şundandır:) Çünkü Allah, varlığı kendinden olan Hak’tır. Müşriklerin O’nu bırakıp da tapındıkları putlarsa hep bâtıldır. Şüphesiz Allah, yücedir, büyüktür. (31:30) Bu da şundandır ki, Allah hakkın ta kendisidir. (İnsanların) O’ndan başka taptıklarıysa mutlaka bâtıldır. Şüphesiz ki Allah çok yücedir, çok büyüktür. (34:23) Allah’ın huzurunda şefaat da fayda vermez. Ancak izin verdiği kimseninki müstesnâ. Nihâyet kalblerinden dehşet giderildiği zaman “Rabbiniz ne buyurdu?” derler. (Şefaat sâhipleri de): “Hakkı söyledi” derler. O, her şeyden yüksek ve büyüktür. (40:12) (Onlara şöyle cevap verilir): “Bu azâb size şundandır: Tek Allah’a dâvet edildiğinizde inkâr ettiniz. Ama O’na ortak koşulunca inandınız. Artık hüküm, o yüce ve büyük Allah’ındır.”
Koruyup gözeten; kendisinden gizli hiç bir şey olmayan demektir. Allah Teâlâ, evrenin düzenini koruyup sürdürendir. Her şeyi eksiksiz kaydedip hesaba çekmek üzere koruyandır. İnsanların niyetlerini ve bütün sırlarını bilendir. İnsanların söz ve hareketlerini melekler aracılığıyla tesbit ve tescil ettirendir. Dostlarını kötülüklerden koruyandır. Kuran'da El-hafiz Esması Geçen Ayetler: “Ve itaatten çıkmış her azgın şeytandan koruduk;” (Saffat,7) “…Senin Rabbin, herşeyin üzerinde gözetici-koruyucudur.” (Sebe,21) “O’nun (insanın) önünden ve arkasından izleyenleri vardır, onu Allah’ın emriyle gözetip-korumaktadırlar.” (Ra’d,11)
Her yaratılmışın rızkını ihsan eder. Bedenlerin ve ruhların gıdasını yaratıp veren, gücü yeten ve koruyan anlamındadır. Gıdalandıran, besleyen, bakıp gözeten, muktedir olan, her şeyin karşılığını veren, gözetici ve şahit olan Yüce Mevlamızdır. Her yaratılmışın azığını ve gıdasını tayin eden, azıkları beden ve kalblere gönderen Yüce Yaradanımızdır. Bu mânaya göre Mukît, Rezzak mânasınadır.Yalnız Mukît, Rezzâk’tan daha hususîdir. Rezzak, azık olanı da olmayanı da içine alır. Kuran'da El-Mukit Esması Geçen Ayetler: Fâtır sûresi (35), 3: “Ey insanlar! Allah’ın üzerinizdeki nimetini anın. Allah’tan başka bir yaratıcı mı var? O size gökten ve yerden rızık verir. O’ndan başka ilâh yoktur. O halde (haktan) nasıl çevrilirsiniz?” Kadir sûresi (97), 1-5: “Biz o (Kur’ân)nu Kadir gecesinde indirdik. Kadir gecesinin ne olduğunu sen nereden bileceksin? Kadir gecesi bin aydan daha hayırlıdır. Melekler ve Ruh (Cebrail veya Ruh adındaki melek) o gece Rablerinin izniyle, her iş için inerler. O gece, tanyeri ağarıncaya kadar süren bir selâmettir.”
Bütün varlıkların hayatları boyunca gizli ve açık yapıp ettikleri bütün iş ve davranışlarının kayıt alıp çetelesini tutan; hesabını gören ve herşeye gücü yeten anlamına gelmektedir. Allah Teâlâ, herkesin hayatı boyunca yapıp ettiklerinin bütün ayrıntılarıyla hesabını iyi bilendir. Bütün kullarını yaptıklarından dolayı veya yapmaları gerekenleri yapmadıklarından dolayı çok ayrıntılı bir şekilde hesaba çekecek ve herkesin hak ettiğini tam olarak verecektir. Kuran'da El-Hasib Esması Geçen Ayetler: “…Hesap görücü olarak Allah yeter.” (Nisa, 6) “…Şüphesiz, Allah her şeyin hesabını tam olarak yapandır.” (Nisa, 86) “…Ve O, hesap görenlerin en süratli olanıdır.” (Enam, 62) “… Allah, hesabı pek seri görendir.” (Bakara, 202)
Azamet ve ululuk sahibi demektir. Allah Teâlâ, bütün sınırlama ve benzerlikleri aşan bir yüceliğe sahiptir. Değer ve mertebece en yüce olandır. Mü’minleri yücelten, amellerini kabul edip mükâfâtlarını artırandır. O, zât, sıfat ve fiilleri itibariyle en büyüktür. O’nun büyüklüğü hacim itibariyle değildir; şân, şeref ve yücelik itibariyledir. Kuranda El-Celil Esması Geçen Ayetler: “Celal ve ikram sahibi Rabbinin zâtı bâki kalacak” (Rahman, 27) “Celal ve ikram sahibi Rabbinin adı yücelerden yücedir.” (Rahman, 78)
İhsânı, in’âmı, lütfu, keremi bol olan, sonsuz cömert demektir. Allah Teâlâ, her türlü faziletin sahibidir. Hiç bir karşılık beklemeden verendir. Yardımı ve ikrâmı sonsuz ve sınırsızdır. Muktedirken, affedendir. Va’dini yerine getirendir. Kendisine sığınanı yüz üstü bırakmayandır. Az da olsa işlenen iyi ameli kabul eden, karşılığını fazlasıyla verendir. Bu isimden nasip alan kul, cimriliğin her çeşidinden kurtulur. Allah’ın kendisine verdiği nimetleri diğer kullarıyla paylaşmasını bilir. Şahsiyetini zedeleyecek her türlü rezillikten kurtulur. Kuran'da El-Kerim Esması Geçen Ayetler “Şükreden ancak kendisi için şükretmiş olur; nankörlük edene gelince, o bilsin ki Rabbim müstağnidir, çok kerem sahibidir.” Rabbimizin vermiş olduğu rızıklara ve bütün nimetlerine karşı şükür etmek bizim kulluk vazifemizdir. Rabbim bizlere sayısız nimetler vererek bizleri yedirir, içirir. Rabbim insanlara karşı çok cömert davranır. Verirken bol ve geniş rızıklar nimetler ihsan eder. Bizlerde bütün bunlara karşılık gördüğümüz yediğimiz nimetlere karşı Rabbimize, Kerim ismini zikredek şükredelim. “Doğrusu bu Kitap, sadece arınmış olanların dokunabileceği, saklı bir Kitap’da mevcutken Alemlerin Rabbi tarafından indirilmiş olan Kuranı Kerim’dir.” Kuran- Kerim dünya semasına Cebrail aracılığıyla peygamberimize naklen ayet ayet inmiştir. Kuran kalplere şifadır. Yüce kitabımız bizler için çok kıymetlidir çünkü Rabbimizin kelamı, sözleri içinde saklıdır. Allah’u Teâla’da bunu Kerim ismiyle açıklamıştır. Son ilahi din islam, son ilahi kitap kıyamete kadar geçerli olacak hak kitap ise yalnızca Kuran’dır. Hikmet ve sırları içinde barındıran hak kitabımız yüce Kuran-ı Kerim‘dir. Rabbim okuyup anlayasınız bunun emirlerine göre yaşantınızı sürdürmen için bu dünya ve ahiret alemi konusunda nasıl çalışmamız gerektiğini ayetleriyle bizlere açıklıyor. “Oku! İnsana bilmediklerini belleten, kalemle (yazmayı) öğreten Rabbin, en büyük kerem sahibidir.” “Hem size istediğiniz şeylerin hepsinden verdi; öyle ki, Allah’ın nimetini saysanız onu bitiremezsiniz. Gerçekten insan çok zalim, çok nankördür.” Rabbim her bir azamızı latifemizi yerli yerinde yaratmıştır. Buna ne kadar şükretsek az kalır. Aklı yaratmış düşünüp okuyup doğru yolu bulasınız diye. Gözü yaratmış iyi kötü güzel çirkin her şeyi göreseniz diye. Kulakları yaratmış işitip duymak için. Dilimizi yaratmış beynimizdem kalbimizden geçenleri düşünüp konuşarak anlatın dile getirin diye. “Ancak tevbe ve iman edip iyi davranışlarda bulunanlar başka; Allah onların kötülüklerini iyiliklere çevirir. Allah çok bağışlayıcıdır, engin merhamet sahibidir.”
Gözetleyip kontrol eden. Bakıp gözeten ve kendisinden hiçbir şey gizlenemeyen. Bütün varlıklar üzerinde gözcü, bütün işler murakabesi altında bulunan. Bir şey’i koruyan ve devamlı kontrol altında bulundurana Rakîb derler; bu da bilgi ve muhafaza ile olur. Allah Teâlâ, yaratıklarından bir an bile gâfil değildir. Kim ne yaparsa onu görür ve bilir. Hiçbir şey Allah’tan gizli kalmaz. Bütün varlıklar üzerinde gözcüdür, gözetleyicidir. Bütün işler O’nun denetimi ve gözetimi altında meydana gelmektedir. O, bütün olan bitenlere şahittir. Herkese yaptığının karşılığını verir. Kuran'da Er-Rakib Esmasından 1 tane Ayet: “Rabbimiz! Doğrusu Sen gizlediğimizi de, açığa vurduğumuzu da bilirsin.Yerde ve gökte hiçbir şey Senden gizli kalmaz.” İbrahim Suresi : 38. Ayet
Kendine yalvaranların isteklerini veren; kullarının dileklerine ve dualarına karşılık veren demektir. Allah Teâlâ, kullarına, onlardan daha yakındır. Kendine yalvaranları işitir, bilir ve onların isteklerini verir. İnsanın duâya şiddetle ihtiyacı vardır. Duâ, bir bakıma ibâdettir. Duâdan mahrum kalmamak lazımdır. Kuran'da El-Mucip Esması Geçen Ayetler: “Bana dua ediniz ki size icabet edeyim.” (Ğâfir, 60), “Rabbinize yalvara yalvara ve için için dua ediniz.” (A’râf, 55), “Yoksa sıkıntıya düşen kimseye, kendisine dua ettiği zaman icabet eden mi?” (Neml, 62), “De ki: Duanız olmasa Rabbim size ne kıymet verir?” (Furkan, 77), “Hiç olmazsa böyle şiddetimiz geldiği zaman bari yalvarsaydılar. Fakat onların kalbleri katılaşmıştır.”(En’âm,43)
Nimeti bol olan, İlmi, rahmeti, kudreti, af ve mağfireti geniş ve sonsuz olan. Sonsuz genişlik ve tahammül sahibi; ilim ve ihsanı her şeyi içine alan manasını içerir. Allah Teâlâ, kullarına bolca ihsân eden, rızıklarını genişletendir. Allah ilim, lütuf ve ihsânı ile her şeyi kuşatmıştır. Nimetlerinin bir kısmı fayda sağlayan türden, diğer bir kısmı da zararları gideren türdendir. Kuran'da El-Vâsi Esması geçen Ayetler: “Sizin ilâhınız, ancak kendisinden başka hiçbir ilâh bulunmayan Allah’tır. Onun ilmi her şeyi kuşatmıştır.” Tâ-Hâ Sûresi : 98. Ayet “Mallarını Allah yolunda harcayanların durumu, yedi başak veren ve her başakta yüz dâne bulunan tohuma benzer, Allah dilediğine kat kat verir: zira Allah, Vasi’dir, Âlîm’dir.” Bakara Süresi : 261.Ayet “Yarattıklarına maddi ve manevi genişlik verendir.” Bakara Süresi : 247. Ayet
Her iş ve emrinde hüküm ve hikmet sahibi, gerekeni en güzel şekilde yapan anlamındadır. Bütün işleri hikmetli olan Allah Hakîm’dir. Faydasız, boş ve tesadüfî bir işi bulunmaz.Olmazda hiç şüphesiz. Her emir ve filinin her yönüyle sonsuz ve maslahatları vardır. Her yarattığı mahlûk, her yaptığı iş bütün kâinat nizamı ile alâkalı hâldir.Kâinatın umumî nizamı ile tenâkuz teşkil eden hiçbir hâdise, bir mahlûk, bir iş yoktur da olamazda hasbel kader… Kuran'da El-Hakîm Esması Geçen Ayetler: “Kullarının üstünde kâhir (galip) O’dur. Hikmet sahibi,her şeyden haberdar olan O’dur.” “Allah hükmedenlerin hâkimi değil midir? ” “O, Aziz, Hakim’dir.”
Çok seven ve çok sevilen; sevilmeye lâyık olan demektir. Allah Teâlâ, sâlih kullarını sever, sâlih kulları da Allah’ı sever. Sâlih kullarından râzıdır. Allah yaratılmış bütün varlıkların hayrını ister. Bu nedenle onlara ihsân ve ikrâmlarda bulunur. Sevilmeye en çok lâyık olan da O’dur. Her mü’minin hedefi Allah dostluğunu kazanabilmek olmalıdır. Bunun için her türlü fedakârlığa katlanmalıdır. Kuran'da El-Vedûd Esması Geçen Ayetler “En güzel isimler Allah’ındır. O’na o güzel isimleriyle dua edin ve O’nun isimleri hakkında gerçeği çarpıtanları bırakın. Onlar yaptıklarının cezasına çarptırılacaklardır.” “Rabbinizden af dileyin, sonra günahlarınızdan tövbe edip O’na sığının. Çünkü Rabbim Rahim’dir, Vedud’dur.” “O çok bağışlayan ve çok sevendir.”
Şânı büyük, yüksek; lütuf ve ikrâmı bol demektir. Şeref sahibi. Azameti, kadri, şanı büyük, vermesi bol, zati şerefli, işleri güzel olan anlamı içerir. Azamet ve kudretinden dolayı yaklaşılamaz olmak manasına gelir. Yüksek huylarından, güzel işlerinden dolayı övülüp sevilmek anlamına gelir. Kuran'da El-Mecîd Esması geneç Ayetler: Hud suresi 73. ayet قَالُواْ أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللّهِ رَحْمَتُ اللّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَّجِيدٌ Okunuşu : Kâlû e ta’cebîne min emrillâhi rahmetullâhi ve berakâtuhu aleykum ehlel beyt (beyti), innehu hamîdun mecîd (mecîdun). Buruc suresi 15. ayet ذُو الْعَرْشِ الْمَجِيدُ Okunuşu :Zul arşil mecîd (mecîdu).
El-Bais; öldükten sonra dirilten O’dur. Kullarını gafletten uyandırmak için onlara peygamberler gönderen, elçilerle ve gönderdiği kitaplar ile ruhları uyandıran, kıyamet gününde ahiret hayatını başlatmak üzere ölüleri dirilten ve kabirlerinden çıkararak, yeniden hayata döndüren demektir. Allah Teâlâ, öldükten sonra diriltendir. İnsanlar ölüp toprak olduktan sonra onları diriltecek, kabirlerinden çıkaracak, mahşerde toplayacak, çok ayrıntılı bir şekilde hesaba çekecektir. Allah Teâlâ, aynı zamanda insanlara doğru yolu göstermek üzere Peygamberler gönderendir. Peygamberlere uyanlar kurtulacak, uymayanlar azâbı hak edeceklerdir.
Bakara Suresi 56. Ayet: Bakara Suresi 213. Ayet: Bakara Suresi 259. Ayet: Nahl Suresi 36. Ayet: Nahl Suresi 84. Ayet: İsra Suresi 5. Ayet: İsra Suresi 15. Ayet: Yunus Suresi 74. Ayet: Kehf Suresi 19. Ayet: Hacc Suresi 7. Ayet: Mu’min Suresi 57. Ayet: Tegabun Suresi 7. Ayet: Yasin Suresi 52. Ayet: En’am Suresi 36. Ayet:
Eş-Şehid Her şeyi bilen ve gören.Eş-Şehid Her yerde hazır ve nazır. Eş-Şehid Her şeyi anında gören, her şeye şahit olan. Eş-Şehid Her zamanda hâdiselerin dış yüzünü bilen ve her yerde hâzır ve nâzır olan. Allah, mutlak surette herşey’i bilmesi bakımından Alîm’dir. Hâdiselerin esrarını, iç yüzünü bilmesi yönünden Habîr’dir. Dış yüzünü bilmesi yönünden de Şehîd’dir. Allah Teâlâ, her şeyi bilendir. İlminden hiç bir şey gizli olmayandır. Allah, açıkta olanları da bilir, gizli olanları da bilir. O, her şeye şâhittir. Âhirette herkese halini bildirecektir. Kuran'da Eş-Şehîd Esması Geçen Ayetler “O gün ağızlarına mühür vururuz. Bize elleri konuşur, ayakları şahitlik yapar.” (Yâsîn:65) “De ki: “Ey önceki vahyin takipçileri! Allah yaptıklarınıza şahit olup dururken niçin Allah’ın ayetlerini reddediyorsunuz?” (Âl-i İmran 3:98) “Oku sicilini! Bugün kendi hesabını görmek için sen sana yetersin!” (İsra 17:14) “Aslında insan kendi kendinin gözetleyicisidir” (Kıyâmet75:14)
Varlığı gerçek olan, varlığı hiç değişmeden duran; varlığı ve ilâhlığı kesin olan, hükmünün gereğini yerine getiren demektir Allah Teâlâ, varlığı ve ilâhlığı kesin olan, inkârı mümkün olmayandır. O’nun zâtı yokluğu kabul etmediği gibi bir değişikliği de kabul etmez. Hükmünün gereğini yerine getirendir. Ezelî ve ebedî olandır. Değişmeksizin varlığı devam edendir. Varlığı fiilen gerçek olandır yani sadece zihinde değil, zihnin dışında da var olandır. Kuran'da El-Hakk Esması Geçen Ayetler “Hak geldi; bâtıl yok oldu.” (İsra, 81) “Allah’in hiç şüphesiz hak olduğunu bileceklerdir.” (Nur, 25) “Allah, hakkın ta kendisidir.” (Hac, 62) “Hak, Rabbinizdendir.”(Kehf, 29) El-Vekîl
İşlerini kendisine bırakanların işlerini en mükemmel bir şekilde yapan; kendisine güvenilip dayanılan demektir. Allah’u Teâlâ bizlere kâfidir ve O ne güzel Vekîl’dir. Kendisine tevekkül eden kullarının işlerini en iyi sonuca ulaştıran O’dur. Kendisine güvenilip dayanılan yüce yaratıcımız O’dur. Tevekkül edilerek, yapılacak olan işleri Allah’a bırakanların dilek ve isteklerini en iyi bir biçimde yerine getirecek Vekil’dir. Allah’a güvenip dayanılan ve her türlü işlerin çözümü yalnızca Ona bırakılan Vekîl O’dur. Cenab-ı Hakk güvenen kullarının yapılacak işlerini gören Vekîl’dir. Allah Teâlâ, her bakımdan insanın güvenip dayanacağı varlıktır. En güzel vekildir, en büyük vekildir. Yarattığı bütün varlıkların işlerini idare edendir. Allah Teâlâ, elinden geleni yaptıktan sonra işini Allah’a havale edeni, mükâfâtlandırır. Kuran'da El-Vekîl Esması Geçen Ayetler “Şüphesiz Allah, tevekkül edenleri sever.” “Muhakkak iman edip salih ameller işleyenler ve Rablerine gönülden boyun eğenler var ya, işte onlar Cennet ehlidirler. Onlar orada ebedî olarak kalıcıdırlar.” “Ölümsüz, diri olan Allah’a güven, O’nu överek tesbih et. Kullarının günahlarından haberdar olarak kendisi yeter. “Ve O Azîz (kudreti dâima üstün gelene) Rahîm (çok merhametli olan Allah’a) tevekkül et.” “Muhakkak ki ben, tevekkül ettim, Allah’a benim Rabbim ve sizin Rabbiniz.” “Fakat başarmam ancak Allah’ın yardımı iledir, Yalnız O’na dayandım ve yalnız O’na döneceğim.” “Hüküm ancak Allah’ındır. Ben O’na tevekkül kıldım. Onun için bütün tevekkül edenler O’na tevekkül etmelidirler!” ” Allah size yardım ederse, sizi yenecek yoktur; eğer sizi yardımsız bırakıverirse, O’ndan başka size yardım edecek kimdir? İnananlar yalnız Allah’a güvensinler.” “Halbuki her kim Allah’u Teâlâ’ya tevekkül ederse artık şüphe yok ki Allah’u Teâla azîzdir, hakîmdir.” ” Gizli konuşmalar şeytandandır. Bu, iman edenleri üzmek içindir. Oysa şeytan? Allah’ın izni olmadıkça, müminlere hiçbir zarar veremez. Müminler Allah’a dayanıp güvensinler.” “İşte Rabbiniz Allah bu! O’ndan başka ilâh yoktur; O, her şeyin yaratanıdır. O’na kulluk edin, O her şeye vekildir.” “Muhakkak ki Allah tek bir ilâhtır. O, çocuk sahibi olmaktan yüce (münezzeh) dir. Göklerdeki ve yerdekilerin hepsi O’nun dur. Vekil olarak Allah yeter.” “Göklerde ve yerde olanlar Allah’ındır. Vekil olarak Allah yeter.”
Pek güçlü; gücü her şeye yeten demektir. Cenab-ı Hak kuvvetli ve kudretlidir. O’nun kuvvetine hiçbir kuvvet karşı gelemez; kudretine hiçbir güç dayanamaz. Herşey O’na kolay gelir; hiçbir şey O’na güç gelmez. Kuvvet ve kudret O’ndadır. O’nun kuvvetine sığınmak boynumuzun bir borcudur mutlak… Allah Teâlâ, tam bir kudret sahibidir. Gücü, kuvveti sonsuzdur; bitmez, tükenmez. Bir sınıra sığmaz, ölçüye gelmez. Nicelik ve nitelik bakımından üstün kudrete sahiptir. Gücünün yetmeyeceği bir şey düşünülemez. O, her şeyi etkiler, ama hiç bir şey O’nu etkileyemez. Kuran'da El-Kaviyy Esması Geçen Ayetler “Bunun sebebi şuydu: Onlara peygamberleri apaçık delillerle gelmişlerdi. Ama onlar inkâr ettiler. Allah da bu yüzden kendilerini yakalayıverdi. Çünkü O, Kaviyy (çok kuvvetli)’dir, azabı şiddetlidir.” Mü’min sûresi (40), 22: “Şüphesiz Allah’ın kendisi, rızık verendir, sağlam olan, kuvvet sahibi olandır.” Zâriyât sûresi (51), 58: “Tıpkı Firavun’un izinden gidenlerle onlardan öncekilerin gidişâtı gibi onlar da Allah’ın âyetlerini tanımadılar, Allah da kendilerini günahları yüzünden yakalamıştı. Çünkü Allah Kaviyy (çok kuvvetli) ve azabı çok çetin olandır.” Enfâl sûresi (8), 52: “Ne zaman ki, azap emrimiz geldi, Salih’i ve beraberindeki iman edenleri, tarafımızdan bir rahmet sayesinde kurtardık, üstelik o günün perişanlığından da kurtardık. Hiç şüphesiz Rabbin Kaviyy (çok kuvvetli), mutlak üstündür.” Hûd sûresi (11), 66:
Sonsuz kudrete sahip; son derece güçlü, kuvvetli; dayanıklı, sağlam demektir. Allah Teâlâ, sonsuz bir güce sahiptir. Fiillerinden dolayı zatına her hangi bir zorluk ve yorgunluk ilişmez. Kuvveti azalıp gevşemez. Hiçbir şey O’nu âciz bırakamaz. Hiç kimsenin yardımına da muhtaç değildir. Allah’ın “Kaviyy” ismi, kudretinin kemâlini ifâde eder. Bütün nesne ve olayları etkileyendir. “Metîn” ismi, kuvvetinin şiddetini bildirir. Dıştan gelebilecek hiç bir etkiyi kabul etmeyendir. Kuranda El-Metîn Esması Geçen Ayetler De ki: “Ey mülkün sahibi Allah’ım! Dilediğine mülk verirsin, dilediğinden de mülkü çekip alırsın ve dilediğini yüceltir, dilediğini alçaltırsın. Hayır yalnız senin elindedir. Muhakkak ki sen, herşeye gücü yetensin.” (Âl- İmran – 26) “Câlut ve ordusuna karşı savaşa çıktıkları zaman da şöyle dediler: “Ey bizleri yetiştiren Rabbimiz, üzerimize sabır dök ve ayaklarımıza sebat ver ve bizi kâfirler kavmine karşı muzaffer kıl.” “Allah, iman edenlerin velisidir. Onları karanlıklardan nura çıkarır. Kâfirlerin ise velileri, tâğuttur; onları nurdan karanlıklara çıkarırlar. İşte onlar cehennem ehlidirler. Orada ebedî olarak kalacaklardır.” “Evet, o göklerin ve yerin bütün orduları Allah’ındır. Allah çok güçlüdür, hüküm ve hikmet sahibidir.” “Yeryüzünde yürüyen her canlının rızkı, yalnızca Allah’ın üzerinedir. Allah o canlının durdugu yeri ve sonunda bırakılacağı mekanı bilir.(Bunların) hepsi açık bir kitapta (Levh-i Mahfuz’da)dır.” “Âyetlerimizi yalanlayanları hiç bilmedikleri yerden adım adım yıkıma götürürüz.” ” Onlara mühlet veriyorum. Cezalandırmam çok çetindir!”
Dost ve yardımcı demektir. Allah Teâlâ, sevdiği kullarının dostudur. Onlara yardım eder; sıkıntılarını, darlıklarını giderir; ferahlık verir. Dünya ve âhiret işlerinde başarıya ulaştırır. Mü’minlerin yardımcısı ve koruyucusudur. Allah’tan başka gerçek dost ve yardımcı yoktur., Kuranda El-veliyy Esması Geçen Ayetler
Bakara suresi 257. ayet اللّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُواْ يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّوُرِ وَالَّذِينَ كَفَرُواْ أَوْلِيَآؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ Okunuşu : Allâhu velîyyullezîne âmenû, yuhricuhum minez zulumâti ilân nûr (nûri), vellezîne keferû evliyâuhumut tâgûtu yuhricûnehum minen nûri ilâz zulumât (zulumâti), ulâike ashâbun nâr (nâri), hum fîhâ hâlidûn (hâlidûne). Enam suresi 127. ayet لَهُمْ دَارُ السَّلاَمِ عِندَ رَبِّهِمْ وَهُوَ وَلِيُّهُمْ بِمَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ Okunuşu : Lehum dârus selâmi inde rabbihim ve huve veliyyuhum bimâ kânû ya’melûn (ya’melûne). Maide suresi 55. ayet إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاَةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ Okunuşu : İnnemâ veliyyukumullâhu ve resûluhu vellezîne âmenûllezîne yukîmûnes salâte ve yu’tûnez zekâte ve hum râkıûn (râkıûne). Ali İmran suresi 122. ayet إِذْ هَمَّت طَّآئِفَتَانِ مِنكُمْ أَن تَفْشَلاَ وَاللّهُ وَلِيُّهُمَا وَعَلَى اللّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ Okunuşu : İz hemmet tâifetâni minkum en tefşelâ vallâhu veliyyuhumâ ve alâllâhi fel yetevekkelil mu’minûn (mu’minûne). Şura suresi 28. ayet وَهُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ الْغَيْثَ مِن بَعْدِ مَا قَنَطُوا وَيَنشُرُ رَحْمَتَهُ وَهُوَ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ Okunuşu : Ve huvellezî yunezzilul gayse min ba’di mâ kanetû ve yenşuru rahmetehu, ve huvel velîyyul hamîd (hamîdu). Yusuf suresi 101. ayet رَبِّ قَدْ آتَيْتَنِي مِنَ الْمُلْكِ وَعَلَّمْتَنِي مِن تَأْوِيلِ الأَحَادِيثِ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ أَنتَ وَلِيِّي فِي الدُّنُيَا وَالآخِرَةِ تَوَفَّنِي مُسْلِمًا وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ Okunuşu : Rabbi kad âteytenî minel mulki ve allemtenî min te’vîlil ehâdîs(ehâdîsi), fâtıras semâvâti vel ardı ente veliyyî fîd dunyâ vel âhırati, teveffenî muslimen ve elhıknî bis sâlihîn (sâlihîne).
Her lisanla, her varlığın diliyle övülen. Övülmüş ve her senaya layık olan, ancak kendisine hamd ve sena olunan, bütün varlıkların diliyle övülen yegane zat en çok övülen ve en çok övgüye layık olan demektir. Allah Teâlâ, bütün isimleri, sıfatları ve fiilleriyle övülmeye tek lâyık olan zâttır. Bütün varlığın diliyle övülen ve şükredilendir. Allah Teâlâ, bizâtihî övülmeye lâyık olandır. Aynı zamanda insanların işledikleri iyi fiiller sebebiyle onları över ve mükâfâtlandırır.
Sonsuz ilmiyle her şeyin sayısını bilen, her yapılanı bir bir sayan demektir. sonsuz ilmi ile her şeyi kuşatmıştır. Her şeyi tek tek ve bütün ayrıntılarıyla bilendir. O’nun ilminden hiç bir şey hariç kalamaz. Bütün amellerin sayısını bilir, kıyâmet günü bunların hepsinin karşılığını verir. Hiç birini unutmaz ve atlamaz. Kuran'da El-Muhsî Esması Geçen Ayetler Meryem suresi 94. ayet لَقَدْ أَحْصَاهُمْ وَعَدَّهُمْ عَدًّا Okunuşu : Lekad ahsâhum ve addehum addâ (adden). Yasin suresi 12. ayet إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَى وَنَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَكُلَّ شَيْءٍ أحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ Okunuşu : İnnâ nahnu nuhyil mevtâ ve nektubu mâ kaddemû ve âsârahum ve kulle şey’in ahsaynâhu fî imâmin mubîn (mubînin). Mücadele suresi 6. ayet يَوْمَ يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِيعًا فَيُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا أَحْصَاهُ اللَّهُ وَنَسُوهُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ Okunuşu : Yevme yeb’asuhumullâhu cemîan fe yunebbiuhum bi mâ amilû, ahsâhullâhu ve nesûhu, vallâhu alâ kulli şey’in şehîd (şehîdun). Kehf suresi 49. ayet وَوُضِعَ الْكِتَابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا فِيهِ وَيَقُولُونَ يَا وَيْلَتَنَا مَالِ هَذَا الْكِتَابِ لَا يُغَادِرُ صَغِيرَةً وَلَا كَبِيرَةً إِلَّا أَحْصَاهَا وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرًا وَلَا يَظْلِمُ رَبُّكَ أَحَدًا Okunuşu : Ve vudıal kitâbu fe terâl mucrimîne muşfikîne mimmâ fîhi ve yekûlûne yâ veyletenâ mâ li hâzâl kitâbi lâ yugâdiru sagîraten ve lâ kebîraten illâ ahsâhâ, ve vecedû mâ amilû hâdırâ (hâdıran), ve lâ yazlimu rabbuke ehadâ (ehaden).
Yaratıkları maddesiz ve örneksiz olarak ilk baştan yaratan demektir. Allah Teâlâ, kâinâtı yaratırken daha önce bir benzeri ve örneği olmaksızın yaratmıştır. İşte esas yaratma denilen, ilk maddesi, örneği olmaksızın yaratmadır. Bu, yoktan var etmedir ve Allah’a mahsustur. Allah’u Teâla bütün varlıkları yoktan var eden, varlığı başlatan O’dur. Varlıkları daha önce bir eşi benzeri olmadan, hiç yoktan onları var eden O’dur. Yaratmayı ilk kez başlatan, sonra onu tekrar eden O’dur. Her şeyi örneksiz ve yoktan yaratan O’dur. Eşyayı yoktan ilk defa var eden, yaratan O’dur. Kuran'da El-Mübdi Esması Geçen Ayetler “Mahlukatı ilkin yaratan ölümden sonra onu çevirip yeniden yapacak (diriltecek) olan O’dur. Bu O’na daha kolaydır. Göklerde ve yerde en yüksek şan ve şeref O’nundur. O güçlüdür, hikmet sahibidir.” Rûm-27 “Yarattığı her şeyi güzel yaratan ve insanı yaratmaya bir çamurdan başlayan O’dur.” De ki: “Allah’a ortak koştuklarınızdan ilk defa yaratacak sonra da onu çevirip yeniden diriltecek var mı?” De ki : “Allah önce yaratıp sonra da onu yeniden iade eder. Artık nasıl saptırılırsınız?” Allah mahlukatı ilk baştan nasıl yarattığını, sonra onu tekrarladığını görmediler mi? Şüphesiz bu, Allah’a göre kolaydır.” “Hepinizin dönüşünüz ancak O’nadır. Allah’ın vaadi haktır. Herşeyi ilk baştan yaratan O’dur. Sonra iman edip iyi işler yapanları, adâletle karşılık vermek için geri döndürecek olan yine O’dur. Kâfirlere ise, inkar ettikleri için onlara kaynar sudan bir içki ve acıklı bir azap vardır.” “O gün, biz göğü, kitapların sahifelerini dürer gibi düreceğiz. İlk yaratmaya başladığımız gibi, yaratmayı tekrarlayacağız. Bunu üzerimize aldığımız bir va’d olarak yapacağız. Şüphesiz biz va’dimizi yaparız.” “Çünkü O yoktan yaratır ve tekrar diriltir.”
Yaratılmışları öldürdükten, yok ettikten sonra tekrar yaratan; öldükten sonra dirilten demektir. enab-ı Hakk zamanı gelince yarattıklarının çürümüş bedenlerini en ince teferruatına kadar El- Mu’id esmasının tecellisiyle yeni baştan yaratacak ve her bedenin ruhunu kendisine iade edecektir. Yaratılmışları yok ettikten sonra tekrar yaratan, ölümden sonra tekrar dirilten Allahü Teala’dır. Kuran'da El-Muîd Esması Geçen Ayetler “Başlangıçta insanları yaratan O’dur. Mahşerde de yaratacak O’dur. “Allah’ın rahmetinin eserlerine bir bak: Arzı, ölümünün ardından nasıl diriltiyor! Şüphesiz O, ölüleri de mutlaka diriltecektir. O, her şeye kadirdir.” (Rum, 50) “Senin yeryüzünü kupkuru görmen de Allah’ın âyetlerindendir. Biz onun üzerine suyu indirdiğimiz zaman, harekete geçip kabarır. Ona can veren, elbette ölüleri de diriltir. O, her şeye kadirdir.”(Fussilet, 39) “Ey kâfirler! Siz ölü iken sizi dirilten Allah’ı nasıl inkâr ediyorsunuz? Sonra sizi öldürecek, tekrar sizi diriltecek ve sonunda O’na döndürüleceksiniz.” (Bakara, 28)
Can veren, yaşatan demektir. can bağışlayan, sağlık verendir. Ölüleri diriltendir. Ölü beldeleri gökten indirdiği su ile canlandıran, yeryüzünü bitkilerle donatandır. İlk olarak yaratan, can veren Allah, öldükten sonra tekrar hayat vermeye kâdirdir. Ölü kalpleri ilâhî hidâyet ve marifetle canlandırandır. Kuran'da El-Muhyî Esması Geçen Ayetler Araf suresi 158. ayet قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنِّي رَسُولُ اللّهِ إِلَيْكُمْ جَمِيعًا الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ يُحْيِي وَيُمِيتُ فَآمِنُواْ بِاللّهِ وَرَسُولِهِ النَّبِيِّ الأُمِّيِّ الَّذِي يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَكَلِمَاتِهِ وَاتَّبِعُوهُ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ Okunuşu : Kul yâ eyyuhân nâsu innî resûlullâhi ileykum cemîanillezî lehu mulkus semâvâti vel ard (ardı), lâ ilâhe illâ huve yuhyî ve yumît (yumîtu), fe âminû billâhi ve resûlihin nebiyyil ummiyyillezî yu’minu billâhi ve kelimâtihî vettebiûhu leallekum tehtedûn (tehtedûne). Mürselat suresi 20. ayet أَلَمْ نَخْلُقكُّم مِّن مَّاء مَّهِينٍ Okunuşu : E lem nahlukkum min mâin mehîn (mehînin). Rum suresi 50. ayet فَانظُرْ إِلَى آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ ذَلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ Okunuşu : Fanzur ilâ âsâri rahmetillâhi keyfe yuhyil arda ba’de mevtihâ, inne zâlike le muhyîl mevtâ, ve huve alâ kulli şey’in kadîr (kadîrun). Ahkaf suresi 33 ayet أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَمْ يَعْيَ بِخَلْقِهِنَّ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ يُحْيِيَ الْمَوْتَى بَلَى إِنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ Okunuşu : E ve lem yerav ennallâhellezî halakas semâvâti vel arda ve lem ya’ye bi halkıhinne bi kâdirin alâ en yuhyiyel mevtâ, belâ innehu alâ kulli şey’in kadîr (kadîrun). Yasin suresi 78. ayet وَضَرَبَ لَنَا مَثَلًا وَنَسِيَ خَلْقَهُ قَالَ مَنْ يُحْيِي الْعِظَامَ وَهِيَ رَمِيمٌ Okunuşu : Ve darabe lenâ meselen ve nesiye halkahu, kâle men yuhyil izâme ve hiye remîm (remîmun). Yasin suresi 79. ayet قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِي أَنشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ وَهُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَلِيمٌ Okunuşu : Kul yuhyîhâllezî enşeehâ evvele merratin, ve huve bi kulli halkın alîm (alîmun). Mü’minun suresi 80. sure وَهُوَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ وَلَهُ اخْتِلَافُ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ Okunuşu : Ve huvellezî yuhyî ve yumîtu ve lehuhtilâful leyli ven nehâr (nehâri), e fe lâ ta’kılûn (ta’kılûne). Fussılet suresi 39. ayet وَمِنْ آيَاتِهِ أَنَّكَ تَرَى الْأَرْضَ خَاشِعَةً فَإِذَا أَنزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاء اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ إِنَّ الَّذِي أَحْيَاهَا لَمُحْيِي الْمَوْتَى إِنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ Okunuşu : Ve min âyâtihî enneke terâl arda hâşiaten fe izâ enzelnâ aleyhâl mâehtezzet ve rabet, innellezî ahyâhâ le muhyîl mevtâ, innehu alâ kulli şey’in kadîr (kadîrun).
Öldüren, canlının hayatına son veren demektir. canlılara hayat verdiği gibi, ezelî ilmindeki takdire göre vakti gelince bu hayatlara son verendir. Fânî hayat, doğumla başlar, ölümle biter. Hayat dediğimiz ruhla cesedin birleşmesidir. Ölüm ise ruhun cesedden ayrılmasıdır. Ruh, ölmez. Başka bir hayatla devam eder. Kul için, ölüm sonrası başlayacak yeni ve devamlı hayata iyi hazırlık yapmak mühimdir. Kuran'da El-Mümît Esması Geçen Ayetler Bakara suresi 258. ayet أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِي حَآجَّ إِبْرَاهِيمَ فِي رِبِّهِ أَنْ آتَاهُ اللّهُ الْمُلْكَ إِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّيَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ قَالَ أَنَا أُحْيِي وَأُمِيتُ قَالَ إِبْرَاهِيمُ فَإِنَّ اللّهَ يَأْتِي بِالشَّمْسِ مِنَ الْمَشْرِقِ فَأْتِ بِهَا مِنَ الْمَغْرِبِ فَبُهِتَ الَّذِي كَفَرَ وَاللّهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ Okunuşu : E lem tera ilellezî hâcce ibrâhîme fî rabbihî en âtâhullâhul mulk(mulke), iz kâle ibrâhîmu rabbiyellezî yuhyî ve yumîtu, kâle ene uhyî ve umît(umîtu), kâle ibrâhîmu fe innallâhe ye’tî biş şemsi minel maşrıkı fe’ti bihâ minel magribi fe buhitellezî kefer(kefere), vallâhu lâ yehdil kavmez zâlimîn(zâlimîne). Ali İmran suresi 156. ayet يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَكُونُواْ كَالَّذِينَ كَفَرُواْ وَقَالُواْ لإِخْوَانِهِمْ إِذَا ضَرَبُواْ فِي الأَرْضِ أَوْ كَانُواْ غُزًّى لَّوْ كَانُواْ عِندَنَا مَا مَاتُواْ وَمَا قُتِلُواْ لِيَجْعَلَ اللّهُ ذَلِكَ حَسْرَةً فِي قُلُوبِهِمْ وَاللّهُ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ Okunuşu : Yâ eyyuhâllezîne âmenû lâ tekûnû kellezîne keferû ve kâlû li ıhvânihim izâ darabû fîl ardı ev kânû guzzen lev kânû indenâ mâ mâtû ve mâ kutilû, li yec’alallâhu zâlike hasreten fî kulûbihim vallâhu yuhyî ve yumît(yumîtu), vallâhu bi mâ ta’melûne basîr(basîrun). Araf suresi 158. ayet قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنِّي رَسُولُ اللّهِ إِلَيْكُمْ جَمِيعًا الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ يُحْيِي وَيُمِيتُ فَآمِنُواْ بِاللّهِ وَرَسُولِهِ النَّبِيِّ الأُمِّيِّ الَّذِي يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَكَلِمَاتِهِ وَاتَّبِعُوهُ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ Okunuşu : Kul yâ eyyuhân nâsu innî resûlullâhi ileykum cemîanillezî lehu mulkus semâvâti vel ard(ardı), lâ ilâhe illâ huve yuhyî ve yumît(yumîtu), fe âminû billâhi ve resûlihin nebiyyil ummiyyillezî yu’minu billâhi ve kelimâtihî vettebiûhu leallekum tehtedûn(tehtedûne). Mümin suresi 68. ayet هُوَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ فَإِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُن فَيَكُونُ Okunuşu : Huvellezî yuhyî ve yumît(yumîtu), fe izâ kadâ emren fe innemâ yekûlu lehu kun fe yekûn(yekûnu). Duhan suresi 8. ayet لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ يُحْيِي وَيُمِيتُ رَبُّكُمْ وَرَبُّ آبَائِكُمُ الْأَوَّلِينَ Okunuşu : Lâ ilâhe illâ huve yuhyî ve yumîtu, rabbukum ve rabbu âbâikumul evvelîn(evvelîne). Mü’minun suresi 80. ayet وَهُوَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ وَلَهُ اخْتِلَافُ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ Okunuşu : Ve huvellezî yuhyî ve yumîtu ve lehuhtilâful leyli ven nehâr(nehâri), e fe lâ ta’kılûn(ta’kılûne).
Daima diri olan, her şeye hayat ve can veren, sonsuz, sınırsız bir hayatın sahibi olan, her şeyi bilen ve her şeye gücü yeten, gerçek hayat sahibi olan demektir. Allah Teâlâ, bütün hayatların kaynağıdır. Hep diridir. Allah’ın hayy (diri) oluşu, yaratılmış varlıklarda olduğu gibi organik bir canlılık değildir. Hiç bir şeyden gâfil olmayan, hata yapmayan, kâinâtta kendisinden hiç bir şey gizli olmayan demektir. Kuran'da El-Hayy Esması Geçen Ayetler “İşte biz böylece sana da emrimizden Kur'ân'ı vahyettik. Yoksa sen kitap nedir? İman nedir? bilmiyordun. Fakat biz onu bir nur kıldık. Onunla kullarımızdan dilediğimizi doğru yola iletiyoruz. Şüphesiz ki sen de insanları doğru bir yola götürüyorsun.” (Şura, 52) “Ey iman edenler! Peygamber sizi, size hayat verecek şeylere davet ettiği zaman, Allah'a ve Resul'e icabet edin. Ve bilin ki Allah, kişi ile kalbi arasına girer. Ve siz kesinkes O'nun huzurunda toplanacaksınız.” (Enfal, 24) “Ölü iken hidayetle dirilttiğimiz, kendisine insanlar arasında yürüyecek bir nûr verdiğimiz kimse, karanlıklar içinde kalıp, ondan çıkamayan kimse gibi olur mu? Fakat kâfirlere, yaptıkları böyle süslü gösterilir.” (En’am, 122)
Kayyûm, kâim’in mübalâğasıdır. “Her şey üzerinde kâim” demektir. Bunun mânası “Bir şey’in kıyâmı, yani, bir varlık sâhibi olarak durabilmesi neye bağlı ise, onu veren” demektir. Allah Teâlâ, her şey’in mukadder olan vaktine kadar durması için sebeblerini ihsân etmiştir. Onun için herşey Hak ile kâimdir. Allah Teâlâ, bizzât kâim ve mevcut olup kimseye muhtaç değildir. Ezelî ve ebedîdir. Her şeyin varlık kazanması ve varlığını devam ettirmesi ancak Allah’ın yaratması, maddî mânevî ihtiyaçlarını gidermesi ve korumasıyla mümkündür. Yeri, gökleri ayakta tutan O’dur.
Zenginliğinden hiçbir şey eksilmeyen, istediği her şeyi bulan, kendisine darlık, fakirlik ve acizlik ârız (kendiliğinden olmayıp sonra olan, yapışan, takılan) olmayan, kendisi için lüzumlu olan şeylerin hiç birinden mahrum olmayan, istediğini istediği zaman bulan, ne bağışlarsa bağışlasın varlığından hiç bir şeyi eksiltmeyen. İstediğini istediği zaman bulan; hiçbir şeye muhtaç olmayan demektir. Kuran'da El-Vâcid Esması Geçen Ayetler Duha suresi 7. ayet وَوَجَدَكَ ضَالًّا فَهَدَى Okunuşu : Ve vecedeke dâllen fe hedâ. Duha suresi 8. ayet وَوَجَدَكَ ضَالًّا فَهَدَى Okunuşu : Ve vecedeke dâllen fe hedâ. Nisa suresi 64. ayet وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلاَّ لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللّهِ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذ ظَّلَمُواْ أَنفُسَهُمْ جَآؤُوكَ فَاسْتَغْفَرُواْ اللّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُواْ اللّهَ تَوَّابًا رَّحِيمًا Okunuşu : Ve mâ erselnâ min resûlin illâ li yutâa bi iznillâh(iznillâhi). Ve lev ennehum iz zalemû enfusehum câûke festagferûllâhe vestagfera lehumur resûlu le vecedûllâhe tevvâben rahîmâ(rahîmen). Nisa suresi 82 ayet أَفَلاَ يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلاَفًا كَثِيرًا Okunuşu : E fe lâ yetedebberûnel kur’ân(kur’âne).Ve lev kâne min indi gayrillâhi le vecedû fîhihtilâfen kesîrâ(kesîran). Nur suresi 39. ayet وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَعْمَالُهُمْ كَسَرَابٍ بِقِيعَةٍ يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ مَاء حَتَّى إِذَا جَاءهُ لَمْ يَجِدْهُ شَيْئًا وَوَجَدَ اللَّهَ عِندَهُ فَوَفَّاهُ حِسَابَهُ وَاللَّهُ سَرِيعُ الْحِسَابِ Okunuşu : Vellezîne keferû a’mâluhum ke serâbin bi kîatin yahsebuhuz zam’ânu mâen, hattâ izâ câehu lem yecidhu şey’en ve vecedallâhe indehu fe veffâhu hisâbehu, vallâhu serîul hısâb(hısâbi). Sad suresi 44. ayet وَخُذْ بِيَدِكَ ضِغْثًا فَاضْرِب بِّهِ وَلَا تَحْنَثْ إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ Okunuşu : Ve huz bi yedike dıgsen fadrıb bihî ve lâ tahnes, innâ vecednâhu sâbirâ(sâbiran), ni’mel abdu, innehû evvâb(evvâbun).
Yüksek huylarından, güzel işlerinden dolayı övülüp sevilmek şânı ve kadri büyük; kerem ve cömertliği bol demektir. Allah Teâlâ, yardımı, ihsânı bol olandır. O’nun kullarına olan kerem ve cömertliği ifâdeye sığmaz, ölçüye gelmez. Bir taraftan kullarını iyi işler yapmaya muvaffak kılar; öbür taraftan onları güzel sıfatlara sahip olduklarından över. Allah, bağışı, ihsan ve ikramı pek geniş olandır. Bu ismi bilen, her daim Allah’ı yüceltir. O’nun hakkındaki bilgisini arttırır. Allah’ın iyiliğinin güzel, bağış ve ihsanının bol, üstünlüğünün aşılmaz ve hiçbir fiilinin çirkin olmadığına kesin bir bilgiyle bakıp görüp inanır. Mecid, Macid ile birlikte aynı anlama gelmekle beraber mübalağa ifade etmekte olup daha geniş anlam içermektedir… Mecid ismi şerifi Cenab-ı Hakk’ın sübuti sıfatlarından birisidir…
Bir olan, tek olan; zâtında, sıfatlarında, isimlerinde ve fiillerinde asla ortağı, dengi ve benzeri bulunmayan demektir. Allah Teâlâ, tektir, bölünüp parçalara ayrılmaz. Benzeri yoktur. Allah’ın bir olması sayı bakımından değildir, büyüklük ve yücelik açısındandır. O, bölünmesi ve artması mümkün olmayan tek bir varlıktır. Kuran'da El-Vâhid Esması Geçen Ayetler (2:163) Herhâlde hepinizin ilâhı, bir tek ilâhtır. Ondan başka ilâh yoktur. O Rahmân ve Rahîm’dir. (5:73) “Allah, üçün üçüncüsüdür” diyenler elbette kâfir olmuşlardır. Oysa tek ilâhtan başka ilâh yoktur. Eğer söylediklerinden vazgeçmezlerse, elbette onlardan inkâr edenlere acı bir azap dokunacaktır. (9:31) Onlar, Allah’dan başka bilginlerini ve rahiplerini de kendilerine Rab edindiler, Meryem oğlu Mesih’i de. Oysa onlar bir olan Allah’a ibadet etmekle emrolunmuşlardı. Allah’dan başka hiçbir ilâh yoktur. O, müşriklerin ortak koştuğu şeylerden de münezzehtir. (18:110) De ki: “Ben de sizin gibi ancak bir beşerim. Ne var ki, bana ilâhınızın sadece bir ilâh olduğu vahyolunuyor. O’nun için her kim Rabbine kavuşmayı arzu ederse iyi amel işlesin ve Rabbine yaptığı ibadete hiç kimseyi ortak etmesin.” (37:4) Ki sizin ilâhınız tektir.
Her şeyin kendisine muhtaç olduğu, kendisinin hiç bir şeye muhtaç olmadığı; ihtiyaçların giderilmesi ve ızdırapların dindirilmesi için başvurulacak tek merci demektir. Allah Teâlâ, yaratıkların her türlü ihtiyaçlarını gidermek için başvurdukları tek başvuru kaynağıdır. Her türlü yaratığın her türlü ihtiyacını en mükemmel bir şekilde karşılar ve giderir. Kendisi ise hiç bir şeye muhtaç değildir. Kuran'da Es-Samed Esması Geçen Ayet İhlas suresi 2. Ayet: اللَّهُ الصَّمَدُ ﴿٢﴾ Okunuşu : Allâhus samed(samedu).
Sonsuz güç ve kudret sahibi olan. Her istediğini, istediği gibi, sonsuz güç ve kudretiyle yapan. Dilediği gibi yapmaya gücü yeten, Dilerse yapan, dilemezse yapmayan. Allah Teâlâ, istediğini, istediği gibi yapmaya gücü yetendir. Her şeyi takdir eden, planlı ve ölçülü yapandır. Hiçbir şey O’nu âciz bırakamaz. Âlem, mutlak irâde ve kudrete sahip olan Allah tarafından yaratılmıştır. Kuran'da El-Kâdir Esması geçen Ayetler Fussilet Sûresi 39. Ayet : Ve onun âyetlerindendir ki, arzı gerçekten kurumuş görürsün. Onun üzerine su indirdiğimiz zaman hareketlenir ve kabarır. Muhakkak ki ona (arza) hayat veren (Allah), elbette ölülere de hayat verendir. Muhakkak ki O, her şeye “Kadîr”dir. Bakara Suresi 20. Ayet : Şimşek neredeyse onların gözlerini kamaştırır. Onları her aydınlatmasında onun (ışığında) yürürler. Ve onların üzerlerine karanlık çökünce de dikilip kalırlar. Ve eğer Allah dileseydi, onların duymalarını da görmelerini de elbette giderirdi. Muhakkak ki Allah, herşeye Kadîr’dir (herşeye gücü yeter). Hacc Suresi 74. Ayet : Allah’ın kadrini de (kudretini de) hakkıyla takdir edemediler. Muhakkak ki Allah, mutlaka Kaviyy’dir (kuvvetlidir), Azîz’dir (yücedir). Isra Suresi 99. Ayet: Ve onlar; Allah’ın, semaları ve yeryüzünü yarattığını ve onların bir mislini daha yaratmaya kâdir (muktedir) olduğunu görmüyorlar mı? Onlar için, onda (hakkında) şüphe olmayan bir ecel kıldı (belli bir süre takdir etti). Buna rağmen zulmedenler, sadece inkâr ederek direndiler. Kıyame Suresi 4. Ayet: Evet bizim, onun parmak uçlarını bile düzenlemeye gücümüz yeter. Murselat Suresi 23. Ayet: Sonra da ona ölçülü bir biçim verdik. Biz ne güzel biçim verenleriz! Maide Suresi 40. Ayet : Göklerin ve yerin mülkünün Allah’ın olduğunu bilmiyor musun? Dilediğine azap eder ve dilediğini mağfiret eder. Ve Allah herşeye Kâdir’dir.
Her şeye gücü yeten, kuvvet ve kudret sahibi, kuvvet ve kudreti altında her şeye boyun eğdiren, gücü altında tutan, istediği gibi tasarruf eden, iktidarı ve kudreti sonsuz olan. Allah Teâlâ, kuvvet ve kudret sahipleri üzerinde istediği gibi tasarruf edendir. O’nun “Kâdir” oluşu, istediğini, istediği anda ve istediği şekilde yaratma gücüne sahip olması demektir. “Muktedir” olması ise, bilfiil gücünü yarattıklarında göstermesidir. Kuran'da El-Muktedir Esması Geçen Ayetler
A’raf Suresi -197: Vellezîne ted’ûne min dûnihî lâ yestetîûne nasrakum ve lâ enfusehum yensurûn(yensurûne). Yunus Suresi -24: İnnemâ meselul hayâtid dunyâ ke mâin enzelnâhu mines semâi fahteleta bihî nebâtul ardı mimmâ ye’kulun nâsu vel en’âm(en’âmu), hattâ izâ ehazetil ardu zuhrufehâ vezzeyyenet ve zanne ehluhâ ennehum kâdirûne aleyhâ etâhâ emrunâ leylen ev nehâren fe cealnâhâ hasîden ke en lem tagne bil emsi, kezâlike nufassilul âyâti li kavmin yetefekkerûn(yetefekkerûne). Nahl Suresi -73: Ve ya’budûne min dûnillâhi mâ lâ yemliku lehum rızkan mines semâvâti vel ardı şey’en ve lâ yestetîûn(yestetîûne). Nahl Suresi -75: Daraballâhu meselen abden memlûken lâ yakdiru alâ şey’in ve men razaknâhu minnâ rızkan hasenen fe huve yunfiku minhu sırren ve cehren, hel yestevûn(yestevûne), elhamdulillâhi, bel ekseruhum lâ ya’lemûn(ya’lemûne). Nahl Suresi -76: Ve daraballâhu meselen raculeyni ehaduhumâ ebkemu lâ yakdiru alâ şey’in ve huve kellun alâ mevlâhu eynemâ yuveccihhu lâ ye’ti bi hayrin, hel yestevî huve ve men ye’muru bil adli ve huve alâ sırâtın mustakîm(mustakîmin). Isrâ Suresi -99: E ve lem yerev ennallâhellezî halakas semâvâti vel arda kâdirun alâ en yahluka mislehum ve ceale lehum ecelen lâ raybe fîhi, fe ebâz zalimûne illâ kufûrâ(kufûran). Kehf Suresi -41: Ev yusbiha mâuhâ gavran fe len testetîa lehu talebâ(taleben). Kehf Suresi -45: Vadrıb lehum meselel hayâtid dunyâ ke mâin enzelnâhu mines semâi fahteleta bihî nebâtul ardı fe asbeha heşîmen tezrûhur riyâhu, ve kânallâhu alâ kulli şey’in muktedirâ(muktediran). Kehf Suresi -97: Femâstâû en yazherûhu ve mâstetâû lehu nakbâ(nakben). Kehf Suresi -101: Ellezîne kânet a’yunuhum fî gıtâin an zikrî ve kânû lâ yestetîûne sem’â(sem’an). Enbiyâ Suresi -87: Ve zennûni iz zehebe mugâdıben fe zanne en len nakdire aleyhi fe nâdâ fiz zulumâti en lâ ilâhe illâ ente subhâneke innî kuntu minez zâlimîn(zâlimîne). Furkan Suresi -19: Fe kad kezzebûkum bimâ tekûlûne fe mâ testetîûne sarfan ve lâ nasrâ(nasran), ve men yazlım minkum nuzıkhu azâben kebîrâ(kebîren). Şuara Suresi -211: Ve mâ yenbagî lehum ve mâ yestetîûn(yestetîûne). Yâsin Suresi -75: Lâ yestetîûne nasrahum ve hum lehum cundun muhdarûn(muhdarûne). Zuhruf Suresi -42: Ev nuriyennekellezî vaadnâhum fe innâ aleyhim muktedirûn(muktedirûne). Zariyat Suresi -45: Fe mâstetâû min kıyâmin ve mâ kânû muntesirîne. Kamer Suresi -42: Kezzebû bi âyâtinâ kullihâ fe ehaznâhum ahze azîzin muktedir(muktedirin). Kamer Suresi -55: Fî mak’adi sıdkın inde melîkin muktedir(muktedirin).
İstediğini öne alan, ileri geçiren demektir. Allah Teâlâ, dilediği şeyi veya kimseyi öne alan, önde bulundurandır. Allah’ın daveti geneldir. Fakat hidâyet ettikleri davete uyar, ileri gider. Hidâyet etmedikleri geri kalır. Allah’ın emir ve yasakları bütün kullar içindir. Fakat Allah’ın muvaffak ettikleri bunlara uyar, yükselir; muvaffak etmedikleri geride kalır. O hâlde hem akıl ve irâdemizi Allah’a îmân ve itâat yönünde kullanmalı, hem de Allah’tan hidâyet istemelidir. “Mukaddim” ismi, “Muahhir” ismiyle beraber değerlendirilmelidir.
İstediğini geri bırakan, geciktiren, istediğini geri alan demektir. Dilediğini geri bırakan, erteleyen. Dilediğini sona alan, erteleyen, alçaltan anlamına gelmektedir. Allah Teâlâ, hikmeti gereği geri bırakılması gerekenleri geri bırakır. “Mukaddim” ismi ile ilgili açıklamalarımız “Muahhir” ismi ile de ilgilidir. Esasen bu iki isim beraber değerlendirilmelidir. Bazen Allah Teâlâ, kulların istediklerini bir hikmeti gereği geri bırakır. İmtihan dünyasında olduğumuzu unutmamamız gerekir. Kuran'da El-Muahhir Esması Geçen Ayetler Hicr suresi 5. ayet مَّا تَسْبِقُ مِنْ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا يَسْتَأْخِرُونَ Okunuşu : Mâ tesbiku min ummetin ecelehâ ve mâ yeste’hırûn(yeste’hırune). Hac suresi 75. ayet اللَّهُ يَصْطَفِي مِنَ الْمَلَائِكَةِ رُسُلًا وَمِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ Okunuşu : Allâhu yastafî minel melâiketi rusulen ve minen nâsi, innallâhe semîun basîr(basîrun). Bakara suresi 253. ayet تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ مِّنْهُم مَّن كَلَّمَ اللّهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ وَلَوْ شَاء اللّهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذِينَ مِن بَعْدِهِم مِّن بَعْدِ مَا جَاءتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَلَكِنِ اخْتَلَفُواْ فَمِنْهُم مَّنْ آمَنَ وَمِنْهُم مَّن كَفَرَ وَلَوْ شَاء اللّهُ مَا اقْتَتَلُواْ وَلَكِنَّ اللّهَ يَفْعَلُ مَا يُرِيدُ Okunuşu : Tilker rusulu faddalnâ ba’dahum alâ ba’d(ba’din), minhum men kellemallâhu ve rafea ba’dahum derecât(derecâtin), ve âteynâ îsâbne meryemel beyyinâti ve eyyednâhu bi rûhıl kudus(rûhıl kudusi), ve lev şâallâhu maktetelellezîne min ba’dihim min ba’di mâ câethumul beyyinâtu ve lâkinihtelefû fe minhum men âmene ve minhum men kefer(kefere), ve lev şâallâhu maktetelû ve lâkinnallâhe yef’alu mâ yurîd(yurîdu). Hud suresi 8. ayet وَلَئِنْ أَخَّرْنَا عَنْهُمُ الْعَذَابَ إِلَى أُمَّةٍ مَّعْدُودَةٍ لَّيَقُولُنَّ مَا يَحْبِسُهُ أَلاَ يَوْمَ يَأْتِيهِمْ لَيْسَ مَصْرُوفًا عَنْهُمْ وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُواْ بِهِ يَسْتَهْزِؤُونَ Okunuşu : Ve le in ahharnâ anhumul azâbe ilâ ummetin ma’dûdetin le yekûlunne mâ yahbisuhu, e lâ yevme ye’tîhim leyse masrûfen anhum ve hâka bi him mâ kânû bihî yestehziûn(yestehziûne). İbrahim suresi 42. ayet وَلاَ تَحْسَبَنَّ اللّهَ غَافِلاً عَمَّا يَعْمَلُ الظَّالِمُونَ إِنَّمَا يُؤَخِّرُهُمْ لِيَوْمٍ تَشْخَصُ فِيهِ الأَبْصَارُ Okunuşu : Ve lâ tahsebennallâhe gâfilen ammâ ya’meluz zâlimûn(zâlimûne), innemâ yuahhıruhum li yevmin teşhasu fîhil ebsâr(ebsâru).
Varlığının sonu olmayan, baki olan, her şey üzerine kadim olan, ilk, evveli olmayan evvel, her varlığın haliki ve evveli olmayan, her şeyden önce olan demektir. Allah Teâlâ, bütün varlıklardan öncedir. Varlığının bir evveli, başlangıcı yoktur. O, kadîmdir, ezelîdir. Varlığı kendi zâtıyladır. Bütün varlıklar varlığını O’ndan almaktadır. Yaratmayı başlatan O’dur. “Evvel” ismini “Âhir” ismiyle beraber değerlendirmelidir. Kuran'da El-Evvel Esması Geçen Ayet Hadid suresi 3. ayet هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ Okunuşu : Huvel evvelu vel âhiru vez zâhiru vel bâtın(bâtınu), ve huve bi kulli şey’in alîm(alîmun). El-Âhir Âhir; varlığının sonu olmayan demektir. Allah Teâlâ, varlığı devamlı olandır. Varlığının başlangıcı olmadığı gibi sonu da yoktur. Allah, eşyanın evveli olması bakımından “Evvel”dir. Eşyanın sonu Allah’tan olması bakımından da “Âhir”dir. “Âhir” ismini, “Evvel” ismiyle beraber değerlendirmelidir. Kuran'da El-Âhir Esması Geçen Ayetler
Hadid suresi 3. ayet هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ Okunuşu : Huvel evvelu vel âhiru vez zâhiru vel bâtın(bâtınu), ve huve bi kulli şey’in alîm(alîmun). Necm suresi 25. ayet فَلِلَّهِ الْآخِرَةُ وَالْأُولَى Okunuşu : Fe lillâhil âhiratu vel ûlâ.Anlamı :Fakat evvel de, ahir de Allah’ındır (dünya da, ahiret de Allah’ındır).
Zâhir, varlığı her şeyde açıkça görülen demektir. Çünkü her şey O’nun varlığına delildir. Hiçbir şey yoktur ki varlıkta ortaya çıkarken daha evvel O’nun varlığını isbat etmiş olmasın. Mamafih her görüneni de O zannetmemelidir. Çünkü O, âşikâr olmakla beraber gizlidir de. Duygularla hissedilemeyip hayal ile algılanamayacağı gibi, varlığının hakikatı da, akılların idrak ve kavrayışına sığmaktan münezzehtir. Binaenaleyh O’nun için ne yalnız Zâhir ne de yalnız Bâtın diye hükmetmemeli, hükmü, âtıftan sonraya bırakarak “Zâhir ve Bâtın” demelidir. O görünmeyen Zâhir, gizlenmeyen Bâtın’dır. Yardım etme ve rızık vermede Zâhir, varlıkların oluşumunu sağlayan Bâtın’dır. Allah’ın Zâhir oluşu, O’nun her şeyden üstün olmasını gerektirir.
Akılların idrak edemeyeceği yüceliği gizli olan, her şeyin iç yüzünden haberdar olan. Yarattıkları varlıkların nazarlarında gizli olanı, görünmeyeni bilen, her şeyin iç yüzünden haberdar olandır. Allah Teâlâ, gizlidir. Çünkü O, gözle görülemez, künhüyle bilinemez. İnsan, her şeyiyle sınırlıdır. Allah ise, sınırsızdır. Sınırlı olan sınırsız olanı idrâk ve ihâta edemez. “Bâtın” ismi, “Zâhir” ismiyle beraber değerlendirilmelidir. Hadid Süresi 3 Ayet هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ Okunuşu : Huvel evvelu vel âhiru vez zâhiru vel bâtın (bâtınu), ve huve bil kulli şey'în alîm(alîmun). Enam Süresi 120. Ayet وَذَرُواْ ظَاهِرَ الإِثْمِ وَبَاطِنَهُ إِنَّ الَّذِينَ يَكْسِبُونَ الإِثْمَ سَيُجْزَوْنَ بِمَا كَانُواْ يَقْتَرِفُونَ Okunuşu : Ve zerû zahirel ismi ve bâtınehu,innellezîne yeksibînel isme se yuczevne bimâ kânû yakterifûn (yakterifûne). Lokman Süresi 20 Ayet أَلَمْتَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً وَمِنَ النَّاسِ مَن يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُّنِيرٍ Okunuşu : E lem terav ennâllahe sahhara lekum mâ fîs semâvâti ve mâ fîl ardı ve esbega aleykum niamehu zâhireten ve bâtıneten, ve minen nâsi men yucâdilu fîllahi bi gari ilmin ve lâ kitâbin munîr (munîrin).
Evreni ve evrende olan her şeyi yöneten. Esmaül hüsnadan El Vâlî yardım eden, destek veren, işleri düzenleyen, yöneten anlamlarını taşır. Bu muazzam kâinâtı ve bütün hâdisâtı tek başına idâre eden demektir. Mahlukatın işlerini yoluna koyan. Bütün kâinatı idare eden, onların işlerini yoluna koyan. İdare eden bu büyük kâinatı ve onda her an olup bitenleri idare edip yönetendir. İdare etme yeteneği O’nundur. Allah Teâlâ, bu büyük evreni ve her an meydana gelen bütün olayları tek başına yönetendir. Yaratıkların işlerini yerine koyandır. Bütün varlıkların tek hükümdârı olup onlar üzerinde istediği şekilde tasarrufta bulunandır. Dirilten ve öldüren O’dur. Hiçbir şey O’nun tasarrufunun dışında kalmaz. Kuran'da El-Vâlî İsminin Geçtiği Ayetler “O’nun emri, bir şeyi dileyince ona sadece “Ol!” demektir. O da hemen oluverir. O halde her şeyin mülkü ve tasarrufu (hükümranlığı) elinde bulunan Allah’ın şanı ne yücedir. Siz de yalnız O’na döndürüleceksiniz.” Yâ-Sîn sûresi (36), 82, 83 “Rabbiniz o Allah’tır ki, gökleri ve yeri altı günde yarattı, sonra arş üzerine istiva etti (onu hükmü altına aldı), işi tedbir eyliyor. O’nun izni olmaksızın hiç kimse şefaatçi olamaz. İşte Rabbiniz olan Allah budur. O’na ibadet ediniz! Hâlâ düşünüp ibret almayacak mısınız? Dönüşünüz hep O’nadır. Allah’ın vaadi haktır. Her şeyi ilk baştan yaratan O’dur. Sonra iman edip salih amel işleyenleri hak ettikleri ölçüde mükâfatlandırmak için geri döndürecek olan yine O’dur…” Yûnûs sûresi (10), 3, 4
En yüce olan, izzet, şeref ve hükümranlık bakımından en yüce ve bilinenlerin en üstünü; sonsuz ve sınırsız yüceliğe sahip olan. Noksanlıklardan yüce ve münezzeh olan, yaratılmışların, O’nun hakkında akıl ve idraklerinin mümkün gördüğü her şeyden, her hal ve tavırdan pek üstün olan demektir. Yüceliği yayan, sonsuz ve sınırsız yücelik sahibi anlamına gelmektedir. Allah Teâlâ, yaratılmışlar hakkında aklın mümkün gördüğü her şeyden, her hal ve tavırdan yücedir. Zât, sıfat ve fiilleri açısından yaratılmışlara benzemekten, denk ve ortağı bulunmaktan yücedir. Kuran'da El-Müteâlî Esması Geçen Ayet Ra’d, 13/9 عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْكَب۪يرُ الْمُتَعَالِ ﴿٩ “O, görüneni de görünmeyeni de bilir; O, büyüktür, yücedir.”
Berrü kökünden türemiş olan el-Berr ismi; yeryüzü, kara ve kıta anlamlarına gelmektedir. Karalar, kıtalar ve yeryüzü ne kadar genişse Rabbimizin iyiliği de o kadar geniş ve sonsuzdur. Her türlü iyilik, ihsan, itaat ve doğruluk anlamlarına da gelmektedir. Allah Teâlâ, kulları hakkında kolaylık isteyendir. Yaratıklarına karşı rahmet ve mağfireti; lütuf ve ihsânı bol olandır. Kullarının hep iyiliğini ister, kötülüklerini ve zorluk çekmelerini istemez. Yapılan kötülüklerin çoğunu bağışlar, örtbas eder. Kuranda El-Berr Esması Geçen Ayetler “Gerçekten biz bundan önce O’na yalvarıyorduk. Şüphesiz O, iyilik edendir, çok merhametlidir.” “İnsanların kendi işledikleri (kötülükler) sebebiyle karada ve denizde bozulma ortaya çıkmıştır. Dönmeleri için Allah, yaptıklarının bazı (kötü) sonuçlarını (dünyada) onlara tattıracaktır.” “Onları, (denizde) bir dalga gölgelikler gibi kapladığında, dini Allah’a has kılarak O’na yalvarırlar.Allah, onları kurtarıp karaya çıkarınca, onlardan bir kısmı orta yolu tutar. Bizim âyetlerimizi ise ancak son derece kaypak, son derece nankör olanlar inkâr eder.”
Tevbe kökünden türemiş olan Et-Tevvab ismi, kullarının yönelişlerini ve dönüşlerini kabul eden, cezadan vazgeçen anlamlarına gelmektedir. Tevbe ise; dönmek, yönelmek, Allah’ın dinine ve emrine dönmek, isyandan itaate dönmek anlamlarına gelir. Allah Teâlâ, kullarını tövbeye sevkeden ve tövbelerini kabul edendir. Kendisine yönelen kullarının günahlarını affedendir. Tövbeleri kabul edip günahları bağışlayandır. Kul, işlediği günahlardan pişman olur, tövbeye yönelirse Allah onu tövbesinde başarılı kılar ve tövbesini kabul eder. Kuran'da El-Tevvab Esması Geçen Ayetler “…İman eden erkeklerin ve kadınların da tevbelerini kabul edecektir. Allah çok bağışlayan, çok merhamet edendir.” (Ahzab 73) “Ancak tevbe eden, iman eden ve salih amellerde bulunanlar başka! Allah onların kötülüklerini iyiliklere çevirir. Allah çok bağışlayıcıdır, engin merhamet sahibidir.” (Furkan 70) “Şu da muhakkak ki Ben tevbe eden, iman eden ve salih amel işleyen, sonra da doğru yoldan giden kimseyi bağışlarım.” (Taha 82) “Andolsun ki Allah Müslümanlardan bir grubun kalpleri eğrilmeye yüz tuttuktan sonra, peygamberi ve güçlük zamanında ona uyan Muhacirleri ve Ensar’ı affetti. Sonra da onların tevbelerini kabul etti. Çünkü O, onlara karşı çok şefkatli, pek merhametlidir.” (Tevbe 117) “Kim haksız davranışından sonra tevbe eder ve durumunu düzeltirse şüphesiz Allah onun tevbesini kabul eder. Allah çok bağışlayan, çok esirgeyendir.” (Maide 39) “Âdem Rabbinden birtakım kelimeler öğrendi ve derhal tevbe etti. Çünkü Allah tevbeleri kabul eden ve merhameti bol olandır.” (Bakara 37)
Suçluları, adaleti ile hak ettikleri cezaya çarptıran, kendisine isyan edenleri, asileri, canileri, azgınları şiddetle cezalandıran. Kulun hak ettiği ceza ne ise onun cezasını tam olarak veren demektir. Zarar verenin yaptığının karşılığıyla ödeştiren. Allah Teâlâ, suçluları hemen cezalandırmaz. Onları çeşitli yollarla uyarır. Yanlış davranışından dönmesi için kendisine fırsat ve yeterli zaman verir. Tövbe etmeyenleri cezalandırır. Fakat bu cezalandırma kendisi için değildir; zulüm ve gadre uğrayanlar içindir. Allah, dostlarından değil, düşmanlarından intikam alır. Kuran'da El-Müntekim Esması Geçen Ayetler وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن ذُكِّرَ بِآيَاتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْهَا إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ مُنتَقِمُونَ Kendisine Rabbinin ayetleri hatırlatıldıktan sonra onlardan yüz çevirenden daha zalim kim olabilir! Muhakkak ki biz, günahkarlara, layık oldukları cezayı veririz.( Secde Suresi: 22) فَلاَ تَحْسَبَنَّ اللّهَ مُخْلِفَ وَعْدِهِ رُسُلَهُ إِنَّ اللّهَ عَزِيزٌ ذُو انْتِقَامٍ Sakın Allah’ın, peygamberlerine verdiği sözden cayacağını sanma! Şüphesiz Allah, mutlak güç sahibidir, intikam sahibidir. (İbrahim Suresi: 47)
El-Afüvv ismi; yok etmek, silip süpürmek, gidermek, fazlalık ve artık anlamlarına gelmektedir. Allah Teâlâ, günahları kökünden kazıyıp tamamen yok eder. Kirâmen kâtibin meleklerinin kayıtlarını siler. Hatırlayıp mahçup olmasınlar diye kullarına işledikleri günahları da unutturur. Bu isimden nasip alan kul, bir taraftan devamlı Allah’tan af diler, diğer taraftan ümitsizliğe kapılmaz. Kullara karşı da çok affedici olur. Kuran'da El-Afüvv Esması Geçen Ayetler Nisâ-43 اِنَّ اللّٰهَ كَانَ عَفُواًّ غَفُوراً ﴿٤٣ Okunuşu : “İnnellâhe kâne afüvven ğafûra.” Nisa-149 فَاِنَّ اللّٰهَ كَانَ عَفُواًّ قَد۪يراً ﴿١٤٩ Okunuşu : “Feinnellâhe kâne afüvven kadîra” Hac-60 اِنَّ اللّٰهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ ٦٠ Okunuşu : “İnnellâhe leafuvvün ğafûra” Nisâ-99 وَكَانَ اللّٰهُ عَفُواًّ غَفُوراً ﴿٩٩ Okunuşu : “Ve kânellâhü afüvven ğafûra.”
Er-Rauf ismi; rahmet, rahim, merhamet ve acımak anlamlarına gelmektedir. Allah Teâlâ, kullarına karşı ileri derecede merhamet ve şefkat sahibidir. Kullarının sıkıntılarını ortadan kaldırır. Allah kullarına akıl ve iyiyi kötüyü ayırt etme yeteneği vermiştir. Kullarını, işledikleri suçlardan dolayı hemen cezalandırmaz. Onlara hatalarından dönmesi için fırsat tanır. İnanan kullarının kusurlarını bağışlar, iyi amellerine fazlasıyla mükâfât verir. Kuran'da Er-Raûf Esması Geçen Ayetler
“O, onlara karşı çok şefkatli, pek merhametlidir.” (Tevbe, 117) “Eğer Allah’ın üzerinizde fazlı ve rahmeti olmasaydı, azabınızı çarçabuk verirdi. Gerçekten Allah Rauf’dur, Rahim’dir.” (Nur, 20) “Allah insanlara karşı şefkatli ve merhametlidir.” (Bakara, 143) “Muhakkak Rabbiniz Rauf’dur, Rahimdir” (Bakara, 207)
Mülkün ebedi ve tek sahibi.Mülkinde dilediği gibi tasarruf eden,dilediğini öldüren,dilediğini yaşatan,dilediği gibi var eden,dilediğini yok eden; iradesine hiç bir şeyin ve hiç bir kimsenin müdahalesi söz konusu olmayan. Allah Teâlâ, bütün kâinatın tek sâhibi ve mâlikidir. Mülkünde istediği gibi tasarruf eder. Dilediğine mülk verir, dilediğine vermez. Dilediğine az verir, dilediğine çok verir. Mutlak hükümranlık O’na aittir. Bu isimden nasip alan kulda mal ve mülkün emânet olduğu şuuru yerleşir. Mal ve mülkü nasıl kullanacağını bilir; israf ve cimrilikten uzak durur. Nimet verene şükrünü tam yapar. Kuran'da Mâlik-ül Mülk Esması Geçen Ayet Ali İmran suresi 26.ayet قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَن تَشَاء وَتَنزِعُ الْمُلْكَ مِمَّن تَشَاء وَتُعِزُّ مَن تَشَاء وَتُذِلُّ مَن تَشَاء بِيَدِكَ الْخَيْرُ إِنَّكَ عَلَىَ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ Okunuşu : Kulillâhumme mâlikel mulki tû’til mulke men teşâu ve tenziul mulke mimmen teşâ’(teşâu), ve tuizzu men teşâu ve tuzillu men teşâ’(teşâu, bi yedikel hayr(hayru), inneke alâ kulli şey’in kadîr(kadîrun).
Zül Celali vel İkram ismi; büyüklük, yücelik, ululuk, azamet, yüce ve münezzeh olmak anlamlarına gelmektedir. Allah Teâlâ, yaratıkları tarafından yüceltilmeye ve övülmeye lâyık olandır. Kullarından dilediklerine, kendisine samimiyetle kulluk vazifelerini yapmayı sağlayan, mânevî derecelerini yükselten, dünyada ve âhirette onlara bol lütuflarda bulunandır. Ne kadar büyüklük, ululuk, yücelik varsa, hepsi Allah’a mahsustur. Kuran'da Zül-Celâli vel ikrâm Esması Geçen Ayetler Rahman suresi 27. ayet وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ Okunuşu : Ve yebkâ vechu rabbike zûl celâli vel ikrâm(ikrâmi). Rahman suresi 78. ayet تَبَارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِي الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ Okunuşu : Tebârakesmu rabbike zîl celâli vel ikrâm(ikrâmi).
El Muksit ismi; adalet, gerçeğe uygun hükmetmek, dengeyi kurmak, doğru yolu izlemek anlamlarına gelir. Allah Teâlâ, adâletle hükmedendir. En üstün adâlet ve merhamet sahibidir. Mazlumların haklarını zâlimlerden alandır. Dünyada dost düşman ayırımı yapmadan bütün kullarına rızık verir. Âhirette, dostları, yaptıklarının karşılığını fazlasıyla alacak, düşmanları ise sadece yaptıklarının karşılığı bir cezaya çarptırılacaklardır. Kuran'da El -Muksit Esması Geçen Ayet
Mümtehine suresi 8. ayet لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُم مِّن دِيَارِكُمْ أَن تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ Okunuşu : Lâ yenhâkumullâhu anillezîne lem yukâtilûkum fîd dîni ve lem yuhricûkum min diyârikum en teberrûhum ve tuksitû ileyhim, innallâhe yuhıbbul muksitîn(muksitîne). Anlamı : Allah, din konusunda sizinle savaşmamış ve sizi yurdunuzdan çıkarmamış olan kimselere iyilik etmenizden ve onlara adaletle davranmanızdan sizi nehy etmez (yasaklamaz).
El Cami esması; toplamak, bir araya getirmek, birbirine katmak, yaklaştırmak anlamlarına gelmektedir. Allah Teâlâ, birbirine benzeyen şeyleri ve benzemeyen zıt şeyleri bir araya getirip toplayandır. Kıyâmet günü hesaba çekmek için yaratıkları toplayandır. Bütün iyilikleri, güzellikleri ve övgüleri zâtında toplayandır. Tabiatları zıt birçok unsuru bir araya getirendir. İnsanları birbirlerine sevdirip kalpleri ısındırandır. Kuran'da El-Câmi Esması Geçen Ayetler رَبَّنَا إِنَّكَ جَامِعُ النَّاسِ لِيَوْمٍ لاَّ رَيْبَ فِيهِ إِنَّ اللّهَ لاَ يُخْلِفُ الْمِيعَادَ Rabbimiz! Gelmesinde şüphe edilmeyen bir günde, insanları mutlaka toplayacak olan sensin. Allah asla sözünden dönmez.( Ali-İmran Suresi: 9) وَقَدْ نَزَّلَ عَلَيْكُمْ فِي الْكِتَابِ أَنْ إِذَا سَمِعْتُمْ آيَاتِ اللّهِ يُكَفَرُ بِهَا وَيُسْتَهْزَأُ بِهَا فَلاَ تَقْعُدُواْ مَعَهُمْ حَتَّى يَخُوضُواْ فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ إِنَّكُمْ إِذًا مِّثْلُهُمْ إِنَّ اللّهَ جَامِعُ الْمُنَافِقِينَ وَالْكَافِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعًا Oysa Allah size Kitap’ta (Kur’an’da) “Allah’ın ayetlerinin inkar edildiğini ve onlarla alay edildiğini işittiğiniz zaman, başka bir söze geçmedikleri müddetçe, onlarla oturmayın, aksi halde siz de onlar gibi olursunuz” diye hüküm indirmiştir. Şüphesiz Allah, münafıkların ve kafirlerin hepsini cehennemde toplayacaktır.( Nisa Suresi: 140)
El-Ganiyy ismi;muhtaç olmayan, ihtiyaçtan berî olan, kendi başına ayakta durabilen, ikamet eden, hayatını devam ettiren anlamlarına gelmektedir. Fakir kelimesinin tam zıddıdır. Fakir, kişinin bel kemiğinin kırılması demektir. Kendi başına hareket edemeyen, kendi kendine ayakta duramayan kimseye Araplar “Fakir” derler. Allah Teâlâ, her şey kendisine muhtaç olan; kendisi hiç bir şeye muhtaç olmayandır. Zât ve sıfatlarında her türlü ihtiyaçtan uzak olandır. Çok zengindir, hiç bir şeye ihtiyacı yoktur. Ama bütün varlıklar her konuda O’na muhtaçtır. Kuran'da El-Ganiyy Esması Geçen Ayetler Fatır suresi 15. ayet يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاء إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ Okunuşu : Yâ eyyuhân nâsu entumul fukarâu ilâllâhi, vallâhu huvel ganiyyul hamîd (hamîdu). Nisa suresi 131. ayet وَللّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ وَلَقَدْ وَصَّيْنَا الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ وَإِيَّاكُمْ أَنِ اتَّقُواْ اللّهَ وَإِن تَكْفُرُواْ فَإِنَّ لِلّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ وَكَانَ اللّهُ غَنِيًّا حَمِيدًا Okunuşu : Ve lillâhi mâ fîs semâvâti ve mâ fîl ard (ardı). Ve lekad vassaynâllezîne ûtûl kitâbe min kablikum ve iyyâkum enittekullâh (enittekullâhe). Ve in tekfurû fe inne lillâhi mâ fîs semâvâti ve mâ fîl ard (ardı). Ve kânallâhu ganiyyen hamîdâ (hamîden). Bakara suresi 263. ayet قَوْلٌ مَّعْرُوفٌ وَمَغْفِرَةٌ خَيْرٌ مِّن صَدَقَةٍ يَتْبَعُهَآ أَذًى وَاللّهُ غَنِيٌّ حَلِيمٌ Okunuşu : Kavlun ma’rûfun ve magfiretun, hayrun min sadakatin yetbeuhâ ezâ(ezen), vallâhu ganiyyun halîm (halîmun). Bakara suresi 267. ayet يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَنفِقُواْ مِن طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُم مِّنَ الأَرْضِ وَلاَ تَيَمَّمُواْ الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنفِقُونَ وَلَسْتُم بِآخِذِيهِ إِلاَّ أَن تُغْمِضُواْ فِيهِ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ Okunuşu : Yâ eyyuhâllezîne âmenû enfikû min tayyibâti mâ kesebtum ve mimmâ ahracnâ lekum minel ard (ardı), ve lâ teyemmemûl habîse minhu tunfikûne ve lestum bi âhızîhı illâ en tugmidû fîh (fîhî), va’lemû ennallâhe ganiyyun hamîd (hamîdun). Ali İmran suresi 97. ayet فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَمَن دَخَلَهُ كَانَ آمِنًا وَلِلّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ الله غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ Okunuşu : Fîhi âyâtun beyyinâtun makâmu ibrâhîm (ibrâhîme), ve men dahalehu kâne âminâ (âminen), ve lillâhi alen nâsi hiccul beyti menistetâa ileyhi sebîlâ (sebîlen), ve men kefere fe innallâhe ganiyyun anil âlemîn (âlemîne). Zümer suresi 7. ayet إِن تَكْفُرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنكُمْ وَلَا يَرْضَى لِعِبَادِهِ الْكُفْرَ وَإِن تَشْكُرُوا يَرْضَهُ لَكُمْ وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى ثُمَّ إِلَى رَبِّكُم مَّرْجِعُكُمْ فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ Okunuşu : İn tekfurû fe innallâhe ganiyyun ankum, ve lâ yerdâ li ıbâdihil kufra, ve in teşkurû yerdahu lekum, ve lâ teziru vâziratun vizra uhrâ, summe ilâ rabbikum merciukum fe yunebbiukum bimâ kuntum ta’melûn (ta’melûne), innehû alîmun bi zâtis sudûr (sudûri). Muhammed suresi 38. ayet هَاأَنتُمْ هَؤُلَاء تُدْعَوْنَ لِتُنفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَمِنكُم مَّن يَبْخَلُ وَمَن يَبْخَلْ فَإِنَّمَا يَبْخَلُ عَن نَّفْسِهِ وَاللَّهُ الْغَنِيُّ وَأَنتُمُ الْفُقَرَاء وَإِن تَتَوَلَّوْا يَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَيْرَكُمْ ثُمَّ لَا يَكُونُوا أَمْثَالَكُمْ Okunuşu : Hâ entum hâulâi tud’avne li tunfikû fî sebîlillâh (sebîlillâhi), fe minkum men yebhalu, ve men yebhal fe innemâ yebhalu an nefsihî, vallâhul ganiyyu ve entumul fukarâu, ve in tetevellev yestebdil kavmen gayrakum summe lâ yekûnû emsâlekum. Hadid suresi 24. ayet الَّذِينَ يَبْخَلُونَ وَيَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَمَن يَتَوَلَّ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ Okunuşu : Ellezîne yebhalûne ve ye’murûnen nâse bil buhli, ve men yetevelle fe innellâhe huvel ganiyyul hamîd (hamîdu). Hac suresi 64. ayet لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَإِنَّ اللَّهَ لَهُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ Okunuşu : Lehu mâ fîs semâvâti ve mâ fîl ard(ardı), ve innallâhe le huvel ganiyyul hamîd (hamîdu).
Dilediğine zenginlik veren Has kullarını, istiğna kemâline erdiren anlamına gelir. Allah Teâlâ, dilediği kulun her türlü ihtiyacını karşılayandır. Fakir kullarını lütuf ve ihsânıyla zenginleştirir. Kanâat duygusu lütfedip gönül zenginliğine eriştirir. Kulun hal ve davranışlarını rızası yönüne yönlendirerek mânevî bakımdan zenginleştirir. Kuran'da El-Mugnî Esması Geçen Ayet Tevbe Sûresi 28. Âyet يَٓا اَيُّهَا الَّذ۪ينَ اٰمَنُٓوا اِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلَا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ بَعْدَ عَامِهِمْ هٰذَاۚ وَاِنْ خِفْتُمْ عَيْلَةً فَسَوْفَ يُغْن۪يكُمُ اللّٰهُ مِنْ فَضْلِه۪ٓ اِنْ شَٓاءَۜ اِنَّ اللّٰهَ عَل۪يمٌ حَك۪يمٌ ٢٨ “Ey iman edenler! Müşrikler bir pislikten ibarettirler, artık bu yıldan sonra Mescid-i Haram’a yaklaşmasınlar. Eğer yoksulluktan korkarsınız, Allah dilediğinde fazlından sizi zenginleştirecektir. Allah gerçekten bilendir, hikmet sahibidir.”
Bir şeyin olmasını istemediği zaman o şeyin olmasına mani olan, koruyucu sebepleri yaratmak suretiyle helak (ölme, harcanma, çok yorulma) ve noksanlık sebeplerini önleyen def eden, olmasını istemediği şeyin meydana gelmesine engel olan, istediğini engelleyen. Allah Teâlâ, bazı isteklerin gerçekleşmesine müsaade etmez. Bütün isteklerimiz, Allah’ın dilemesi ve takdiriyle gerçekleşir. O’nun dilemediği bir şey olmaz. Dilediği şey de olur. Allah Teâlâ, sevdiği kullarının bazı kötü isteklerine engel olmak suretiyle onları zarardan korur. Kuran'da El-Mani Esması Geçen Ayetler Yasin suresi 9. ayet وَجَعَلْنَا مِن بَيْنِ أَيْدِيهِمْ سَدًّا وَمِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَيْنَاهُمْ فَهُمْ لاَ يُبْصِرُونَ Okunuşu : Ve cealnâ min beyni eydîhim sedden ve min halfihim sedden fe agşeynâhum fe hum lâ yubsırûn (yubsırûne). Yunus suresi 107. ayet وَإِن يَمْسَسْكَ اللّهُ بِضُرٍّ فَلاَ كَاشِفَ لَهُ إِلاَّ هُوَ وَإِن يُرِدْكَ بِخَيْرٍ فَلاَ رَآدَّ لِفَضْلِهِ يُصَيبُ بِهِ مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ وَهُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ Okunuşu : Ve in yemseskallâhu bidurrin fe lâ kâşife lehu illâ huve, ve in yuridke bi hayrin fe lâ râdde li fadlihi, yusîbu bihî men yeşâu min ibâdihi, ve huvel gafûrur rahîm (rahîmu). İsra suresi 11. ayet وَيَدْعُ الإِنسَانُ بِالشَّرِّ دُعَاءهُ بِالْخَيْرِ وَكَانَ الإِنسَانُ عَجُولاً Okunuşu : Ve yed’ul insânu biş şerri duâehu bil hayr (hayri), ve kânel insânu acûlâ (acûlen). Lokman suresi 32. ayet وَإِذَا غَشِيَهُم مَّوْجٌ كَالظُّلَلِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ فَمِنْهُم مُّقْتَصِدٌ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا كُلُّ خَتَّارٍ كَفُورٍ Okunuşu : Ve izâ gaşiyehum mevcun kez zuleli deavûllâhe muhlisîne lehud dîn (dîne), fe lemmâ neccâhum ilâl berri fe minhum muktesidun, ve mâ yechadu bi âyâtinâ illâ kullu hattârin kefûr (kefûrin).
Elem ve zarar verici şeyler yaratan, dilediğine felaket, keder ve şiddet veren, zarara uğratan demektir. Zarara uğratan .Her şer kabul edilenin mutlak var edicisi. Hikmeti gereği elem ve zarar verici şeyleri de yaratan. Allah Teâlâ, bir kuluna her hangi bir zarar vermeyi dilerse, hiç kimse ona fayda veremez. Fayda vermek istediği kimseye de kimse zarar veremez. “Dârr” ismi, “Nâfi” ismiyle beraber değerlendirilmelidir. Kuran'da Ed-Dârr Esması Geçen Ayetler Bakara suresi 214. ayet Yasin suresi 23. ayet Okunuşu : E ettehızu min dûnihî âliheten in yuridnir rahmânu bi durrin lâ tugni annî şefâatuhum şey’en ve lâ yunkızûni. Zümer suresi 38. ayet وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلْ أَفَرَأَيْتُم مَّا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ إِنْ أَرَادَنِيَ اللَّهُ بِضُرٍّ هَلْ هُنَّ كَاشِفَاتُ ضُرِّهِ أَوْ أَرَادَنِي بِرَحْمَةٍ هَلْ هُنَّ مُمْسِكَاتُ رَحْمَتِهِ قُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ عَلَيْهِ يَتَوَكَّلُ الْمُتَوَكِّلُونَ Okunuşu : Ve le in seeltehum men halakas semâvâti vel arda le yekûlunnallâhu, kul e fe raeytum mâ ted’ûne min dûnillâhi in erâdeniyallâhu bi durrin hel hunne kâşifâtu durrihi ev erâdenî bi rahmetin hel hunne mumsikâtu rahmetihi, kul hasbiyallâhu, aleyhi yetevekkelul mutevekkılûn (mutevekkılûne). Enam suresi 17. ayet وَإِن يَمْسَسْكَ اللّهُ بِضُرٍّ فَلاَ كَاشِفَ لَهُ إِلاَّ هُوَ وَإِن يَمْسَسْكَ بِخَيْرٍ فَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدُيرٌ Okunuşu : Ve in yemseskallâhu bi durrin fe lâ kâşife lehu illâ huve, ve in yemseske bi hayrın fe huve alâ kulli şey’in kadîr (kadîrun). Nahl suresi 53. ayet وَمَا بِكُم مِّن نِّعْمَةٍ فَمِنَ اللّهِ ثُمَّ إِذَا مَسَّكُمُ الضُّرُّ فَإِلَيْهِ تَجْأَرُونَ Okunuşu : Ve mâ bikum min ni’metin fe minallâhi summe izâ messekumud durru fe ileyhi tec’erûn (tec’erûne).
Devamlı olarak,bütün mahlukata hayır ve fayda sağlayan, faydalı şeyler yaratan demektir. Allah Teâlâ, zararlı gibi görünen her şeyi sezilmez yollarla faydalı hale getirendir. Çaresizlerin imdadına yetişendir. Kulunu hayra ve iyiliğe yöneltendir. “Nâfi” ismi, “Dârr” ismiyle beraber değerlendirilmelidir. Kuran'da En-Nâfi Esması Geçen Ayetler “Nimet olarak size ulaşan ne varsa, Allah’tandır, sonra size bir zarar dokunduğunda (yine) ancak O’na yalvarmaktasınız.” (Nahl, 53. Ayet) “Ve Allah’tan başka, sana faydası da, zararı da dokunmayacak olan şeylere yalvarma. Eğer böyle yaparsan, o zaman hiç şüphesiz sen zalimlerden olursun.” (Yunus, 106. Ayet) “Şayet Allah sana bir zarar dokunduracak olursa, O’ndan başka bunu giderecek yoktur. Sana bir iyilik dokunduracak olursa da O, her şeye güç yetirendir.” (Enam, 17.Ayet)
Bütün alemleri nuru ile nurlandıran, istediği gönüllere nur yağdıran, bütün varlıklara akıl, iz’an (itaat, dinleme, yürek keskinliği, inanç, anlayış, kavrayış), idrak (anlayış, akıl erdirme, yetişme, erişme, olgunlaşma, çağını bulma) veren, gönüllere hidayet (yol gösterme, doğru yola girme) ışığını yakan demektir. Açığa çıkaran;idrak ettiren;kendisiyle irşad olunan. Allah Teâlâ, varlığı apaçık olandır. Nuru yaratan, onunla gökleri ve yeri aydınlatandır. Kulunun kalbini, gönlünü îmân nuruyla aydınlatarak hidâyete ermesini ve doğruyu bulmasını sağlayandır. Kuran'da En-Nûr Esması Geçen Ayetler Nur suresi 35. ayet اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِن شَجَرَةٍ مُّبَارَكَةٍ زَيْتُونِةٍ لَّا شَرْقِيَّةٍ وَلَا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُّورٌ عَلَى نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَن يَشَاء وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ Okunuşu : Allâhu nûrus semâvâti vel ard(ardı), meselu nûrihî ke mişkâtin fîhâ mısbâhun, el mısbâhu fî zucâcetin, ez zucâcetu ke ennehâ kevkebun durriyyun, yûkadu min şeceratin mubâraketin zeytûnetin lâ şarkîyyetin ve lâ garbiyyetin, yekâdu zeytuhâ yudîu ve lev lem temseshu nâr(nârun), nûrun alâ nûr(nûrin), yehdîllâhu li nûrihî men yeşâu, ve yadribullâhul emsâle lin nâsi, vallâhu bi kulli şey’in alîm(alîmun). Enam suresi 1. ayet الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَجَعَلَ الظُّلُمَاتِ وَالنُّورَ ثُمَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِرَبِّهِم يَعْدِلُونَ Okunuşu : El hamdu lillâhillezî halakas semâvâti vel arda ve cealez zulumâti ven nûr(nûra), summellezîne keferû bi rabbihim ya’dilûn(ya’dilûne). Enam suresi 122. ayet أَوَ مَن كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَن مَّثَلُهُ فِي الظُّلُمَاتِ لَيْسَ بِخَارِجٍ مِّنْهَا كَذَلِكَ زُيِّنَ لِلْكَافِرِينَ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ Okunuşu : E ve men kâne meyten fe ahyeynâhu ve cealnâ lehu nûran yemşî bihî fîn nâsi ke men meseluhu fîz zulumâti leyse bi hâricin minhâ, kezâlike zuyyine lil kâfirîne mâ kânû ya’melûn(ya’melûne). Zümer suresi 22. ayet أَفَمَن شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ فَهُوَ عَلَى نُورٍ مِّن رَّبِّهِ فَوَيْلٌ لِّلْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُم مِّن ذِكْرِ اللَّهِ أُوْلَئِكَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ Okunuşu : E fe men şerahallâhu sadrahu lil islâmi fe huve alâ nûrin min rabbihi, fe veylun lil kâsiyeti kulûbuhum min zikrillâhi, ulâike fî dalâlin mubîn(mubînin). Zümer suresi 69. ayet وَأَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا وَوُضِعَ الْكِتَابُ وَجِيءَ بِالنَّبِيِّينَ وَالشُّهَدَاء وَقُضِيَ بَيْنَهُم بِالْحَقِّ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ Okunuşu : Ve eşrakatil ardu bi nûri rabbihâ ve vudıal kitâbu ve cîe bin nebiyyîne veş şuhedâi ve kudıye beynehum bil hakkı ve hum lâ yuzlemûn(yuzlemûne). Ahzab suresi 43. ayet هُوَ الَّذِي يُصَلِّي عَلَيْكُمْ وَمَلَائِكَتُهُ لِيُخْرِجَكُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَكَانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيمًا Okunuşu : Huvellezî yusallî aleykum ve melâiketuhu li yuhricekum minez zulumâti ilân nûr, ve kâne bil mu’minîne rahîmâ(rahîmen). Ahzab suresi 46. ayet وَدَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُّنِيرًا Okunuşu : Ve dâîyen ilâllâhi bi iznihî ve sirâcen munîrâ(munîran). Maide suresi 15. ayet يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ كَثِيرًا مِّمَّا كُنتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَعْفُو عَن كَثِيرٍ قَدْ جَاءكُم مِّنَ اللّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُّبِينٌ Okunuşu : Yâ ehlel kitâbi kad câekum resûlunâ yubeyyinu lekum kesîran mimmâ kuntum tuhfûne minel kitâbi ve ya’fû an kesîr(kesîrin) kad câekum minallâhi nûrun ve kitâbun mubîn(mubînun). Maide suresi 16. ayet يَهْدِي بِهِ اللّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلاَمِ وَيُخْرِجُهُم مِّنِ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَيَهْدِيهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ Okunuşu : Yehdî bihillâhu menittebea rıdvânehu subules selâmi ve yuhricuhum minez zulumâti ilân nûri bi iznihî ve yehdîhim ilâ sırâtın mustakîm(mustakîmin). Hadid suresi 12. ayet يَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ يَسْعَى نُورُهُم بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمَانِهِم بُشْرَاكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ Okunuşu : Yevme terâl mu’minîne vel mu’minâti yes’â nûruhum beyne eydîhim ve bi eymânihim buşrâkumul yevme cennâtun tecrî min tahtihâl enhâru hâlidîne fîhâ, zâlike huvel fevzul azîm(azîmu).
Dilediği kullarını hidayete erdiren, doğru yola ulaştıran, dilediği kulunu hayırlı yollara yönelten, her şeye yön veren, kullarına yol gösterip lütfuyla hidayet veren demektir. Allah Teâlâ, inanacak kalplerde hidâyeti yaratandır. Ebedî mutluluğu sağlayacak doğru yolu gösteren ve doğru yola ulaştırandır. Yolunu şaşırmışlara rehberlik edendir. Kuran'da El-Hâdî Esması Geçen Ayet “(Resulüm!) Ve işte biz böyle her peygamber için günahkârlardan bir düşman yapmışızdır. Bununla beraber hidayet verici ve yardımcı olarak Rabbin yeter.”
Eşi ve benzeri olmaksızın yarattıklarını örneksiz ve maddesiz yaratan, hayret verici alemleri yoktan var eden demektir. Eser ve ihsanlarıyla varlığı apaçık görünen. Mevcudatı en güzel bir şekilde yoktan yaratan demektir. Allah Teâlâ, her şeyi, bir numûnesi, benzeri olmaksızın yaratandır. Bu yaratma da eşsiz ve benzersiz bir yaratmadır. Yani akıllara durgunluk verecek derecede kusursuz ve mükemmel yaratmadır. Allah, zâtında, sıfatlarında ve fiillerinde benzeri görülmeyendir. Kuran'da El-Bedî Esması Geçen Ayetler Secde suresi 7. ayet الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنسَانِ مِن طِينٍ Okunuşu : Ellezî ahsene kulle şey’in halakahu ve bedee halkal insâni min tîn (tînin). Bakara suresi 117. ayet بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَإِذَا قَضَى أَمْراً فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُن فَيَكُونُ Okunuşu : Bedîus semâvâti vel ard(ardı), ve izâ kadâ emren fe innemâ yekûlu lehu kun fe yekûn(yekûnu). Araf suresi 29. ayet قُلْ أَمَرَ رَبِّي بِالْقِسْطِ وَأَقِيمُواْ وُجُوهَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ كَمَا بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ Okunuşu : Kul emere rabbî bil kıst (kısti) ve ekîmû vucûhekum inde kulli mescidin ved’ûhu muhlisîne lehud dîn (dîne), kemâ bedeekum teûdûn (teûdûne).
Fena (yokluk ve ölüm) fiilinin zıddı olan el-Bâki ismi; sebat ve devam etmek, kesintiye uğramadan, geleceğe doğru sürüp gitmek, ölümsüz olmak, herhangi bir değişikliğe uğramamak anlamlarına gelmektedir. Allah Teâlâ, varlığı devamlı olandır. Varlığının bir başlangıcı olmadığı gibi bir sonu da yoktur. Zâtı da, sıfatları da, fiilleri de bâkîdir, ebedîdir, devamlıdır. Mü’min de herhangi bir işi Allah rızası için yapmışsa, o fiil de ebedîlik kazanır. Yani kul, öbür âlemde mükâfâtını alır. Kuran'da Esması Geçen Ayetler إِنَّا آمَنَّا بِرَبِّنَا لِيَغْفِرَ لَنَا خَطَايَانَا وَمَا أَكْرَهْتَنَا عَلَيْهِ مِنَ السِّحْرِ وَاللَّهُ خَيْرٌ وَأَبْقَى Gerçekten biz Rabbimize iman ettik; günahlarımızı ve sihir dolayısıyla bizi kendisine karşı zorlayarak sürüklediğin (suçumuzu) bağışlasın. Allah, daha hayırlıdır ve daha süreklidir.( Ta-Ha Suresi: 73) مَا عِندَكُمْ يَنفَدُ وَمَا عِندَ اللّهِ بَاقٍ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُواْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ Sizin yanınızdaki tükenir, Allah katında olan ise kalıcıdır. Elbette sabredenlere, yapmakta olduklarının en güzeliyle mükafatlarını vereceğiz.( Nahl Suresi: 96)
Veraset kökünden türemiş olan el-Vâris esması, el-Bâki ismiyle aynı anlamdadır. Ölümsüz hayat sahibi, zatı, kuralları ve nimetleri daim olan anlamlarına gelmektedir. Allah Teâlâ, yaratılmış bütün varlıkları yok ettikten sonra bâkî kalan, mülkün gerçek sahibidir. Mülkü dilediğinden alır, dilediğine verir. Dünyada bulunan herkes ve evrende bulunan her şey fânîdir, geçicidir. İnsanlar ölümlü oldukları için sahip oldukları mal, mülk, servet de geçicidir. Kuran'da El-Vâris Esması Geçen Ayetler وَإنَّا لَنَحْنُ نُحْيِي وَنُمِيتُ وَنَحْنُ الْوَارِثُونَ Hiç şüphesiz biz diriltir, biz öldürürüz ve biz (her şeye gerçek) varisleriz. (Hicr Suresi: 23) وَكَمْ أَهْلَكْنَا مِن قَرْيَةٍ بَطِرَتْ مَعِيشَتَهَا فَتِلْكَ مَسَاكِنُهُمْ لَمْ تُسْكَن مِّن بَعْدِهِمْ إِلَّا قَلِيلًا وَكُنَّا نَحْنُ الْوَارِثِينَ Biz nimetler içinde şımaran nice memleket halkını helak etmişizdir. İşte kendilerinden sonra içlerinde pek az oturulmuş yurtları! (O yurtlara) biz varis olduk, biz.( Kasas Suresi:58)
Rüşd kökünden türemiş olan er-Reşid esması; kişinin sevdiği şeye ulaşması, salah ve istikamet anlamlarına gelir. Ğay kelimesinin zıddıdır. Ğay ise; bir şeyi veya bir kimseyi gölgelemek, kişinin inanç ve görüşünde sapması anlamlarına gelir. Allah Teâlâ, bütün işleri isabetli olan ve hedefine ulaşandır. Her şeyi ezelî takdirine göre yürüten, bir nizam ve hikmet üzere sonuna ulaştırandır. Lüzumsuz, faydasız, boş iş yapmayandır. Fiilleri dâimâ yerinde olandır. Devamlı olarak hakka isabet edendir. Hiç kimsenin yol göstermesine muhtaç olmayandır. Kuran'da Er-Reşîd Esması Geçen Ayetler Bakara suresi 186. ayet وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُواْ لِي وَلْيُؤْمِنُواْ بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ لاَ إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىَ لاَ انفِصَامَ لَهَا وَاللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ Okunuşu : Lâ ikrâhe fîd dîni kad tebeyyener ruşdu minel gayy (gayyi), fe men yekfur bit tâgûti ve yu’min billâhi fe kadistemseke bil urvetil vuskâ, lânfisâme lehâ, vallâhu semîun alîm (alîmun). Okunuşu : Se asrifu an âyâtiyellezîne yetekebberûne fîl ardı bi gayril hakkı ve in yerev kulle âyetin lâ yu’minu bihâ ve in yerev sebîler ruşdi lâ yettehızûhu sebîlen ve in yerev sebilel gayyi yettehızûhu sebîlâ (sebîlen), zâlike bi ennehum kezzebû bi âyâtinâ ve kânû anhâ gâfilîn (gâfilîne). Kehf suresi 10. ayet Okunuşu : İz evâl fityetu ilâl kehfi fe kâlû rabbenâ âtinâ min ledunke rahmeten ve heyyi’ lenâ min emrinâ raşedâ (raşeden). Kehf suresi 24. ayet Cin suresi 10. ayet Cin suresi 14. ayet Okunuşu : Ve ennâ minnâl muslimûne ve minnâl kâsitûn (kâsitûne), fe men esleme fe ulâike teharrav raşedâ (raşeden). Cin suresi 21. ayet Hucurat suresi 7. ayet Enbiya suresi 51. ayet Okunuşu : Ve lekad âteynâ ibrâhîme ruşdehu min kablu ve kunnâ bihî âlimîn (âlimîne).
Sabera kökünden türemiş olan es-Sabûr esması; nefsi, üzüntü, endişe ve korkudan hapsetmek, nefse hakim olmak anlamlarına gelir. Sabır kelimesinin zıddı ise ceza’ kelimesidir. Endişelenmek, sızlanmak, tahammül göstermemek anlamlarına gelir. Allah Teâlâ, günahkârları cezalandırma konusunda acele etmeyip lütfuyla bağışlayan ve erteleyendir. Günahkârlara mühlet tanır. Tövbe kapısını ölünceye kadar açık tutar. Kullarının af ve bağışlama dilemeleri için onlara fırsatlar tanır. Bu isimden nasip alan kul, ibâdetleri yapmada, haramlardan kaçınmada ve her türlü felâket karşısında sabırlı olur. Kuran'da Es-Sabûr Esması Geçen Ayetler Nahl suresi 61. ayet وَلَوْ يُؤَاخِذُ اللّهُ النَّاسَ بِظُلْمِهِم مَّا تَرَكَ عَلَيْهَا مِن دَآبَّةٍ وَلَكِن يُؤَخِّرُهُمْ إلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى فَإِذَا جَاء أَجَلُهُمْ لاَ يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلاَ يَسْتَقْدِمُونَ Okunuşu : Ve lev yuâhızullâhun nâse bi zulmihim mâ terake aleyhâ min dâbbetin ve lâkin yuahhıruhum ilâ ecelin musemmâ(musemmen), fe izâ câe eceluhum lâ yeste’hırûne sâaten ve lâ yestakdimûn(yestakdimûne). Bakara suresi 153. ayet يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ Okunuşu : Yâ eyyuhâllezîne âmenustainû bis sabri ves salât(salâti), innallâhe meas sâbirîn(sâbirîne). Bakara suresi 155. ayet وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمَوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ Okunuşu : Ve le nebluvennekum bi şey’in minel havfi vel cûi ve naksın minel emvâli vel enfusi ves semerât(semerâti), ve beşşiris sâbirîn(sâbirîne). Ali İmran suresi 200. ayet يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ Okunuşu : Yâ eyyuhâllezîne âmenusbirû ve sâbirû ve râbitû vettekûllâhe leallekum tuflihûn(tuflihûne). |
|